Hoekmeter

Hoekmeter

BK-KOG-1668

Het voorwerp bestaat uit de volgende twaalf beweegbare delen: twee uit drie lagen metaal samengestelde armen (waarbij het middenstuk van de rechter arm weer tot een hoek van 90 graden kan worden uitgezet), alsmede een derde arm, die door de constructie steeds de bisectrice blijft van de hoek, die de andere benen maken en er haaks op staat, indien deze in elkaars verlengde liggen; twee verbindingsdelen, waarvan telkens één eind op een arm is geklonken en het andere eind aan de schuif is bevestigd, die op de middelste arm is gemonteerd; vijf korte platen (d.w.z. vizieren), die met een scharnier op ieder eind van een arm zijn bevestigd, en die haaks kunnen worden opgericht (het zesde op de middenarm ontbreekt). Op ieder plaatje, dat bovenaan de omtrek van een halve cirkel heeft met daarop een loodrechte inkeping, is in het midden een kleine ronde opening aangebracht om erdoor te kunnen kijken. Op de linkerarm is het opschrift: Pro declinatione muri gegraveerd, op de rechterarm de letter D en het jaartal 1582. Op de gladde onderkant van iedere arm is vanuit het middelpunt van het cirkelvormige verbindingsdeel een straal naar het midden van het andere eind gegraveerd, alsmede de cijfers 1 tot en met 10. Op de middenarm, die in gesloten staat op de twee andere armen rust, zijn links en rechts schaalverdelingen gegraveerd, links lopend van 3 tot en met 15 en rechts van 10 tot en met 90 en dan herhaald. In de linkerarm is nabij het cirkelvormige verbindingsdeel een rond gat geboord. Het gedeelte van de middenarm, waarover de als een accolade gecontoureerde en gegraveerde schuif kan worden bewogen, heeft schuine zijden naar de onderkant toe, waarop eveneens schaalverdelingen zijn gegraveerd met rechts 0 tot en met 90 en links de termen vmbra recta en versa.

inscription: ‘Pro declinatione muri’

maker: anoniem, West-Europa

1582

length 11.5 cm x width 21 cm x depth 0.6 cm

Een hoekmeter is een landmetingsinstrument. Met behulp van schaalverdelingen op de middenarm konden bijv. in het veld veelhoeken worden uitgezet voor de bouw van fortificaties. De getallen 10 tot en met 90 geven de hoeken van de beenstand aan. Met umbra recta en (umbra)versa zijn de tangens en de cotangens aangegeven. Onno ter Kuile, 1986

On loan from the Koninklijk Oudheidkundig Genootschap

Public domain

To refer to this object, please use the following persistent URL:

https://id.rijksmuseum.nl/20031231