Originele tekening hond op De Nachtwacht ontdekt

Gelijkenis

De meest in het oog springende gelijkenis is dat de draaiing van de kop van beide honden exact overeenkomt. Beide kijken met een iets geopende bek in dezelfde richting omhoog. Identiek is ook de donkere streep die de positie van het rechteroog aangeeft. Bij beide dieren is het schedeldak in tweeën verdeeld. Ook de halsbanden komen sterk overeen. Toch zijn er ook kleine verschillen. De neus van de hond in De Nachtwacht is iets platter en de oren hangen meer naar beneden. Ook maakte Rembrandt de bek iets opener en voegde hij een tong toe.

Houding

Daarnaast komt de houding van beide honden overeen. Van de Venne's hond is in zijn tekening diagonaal in het beeldvlak geplaatst, met zijn bovenlichaam laag bij de grond. Het grootste verschil is dat de hond van Rembrandt op vier poten staat, terwijl de hond van Van de Venne op zijn voorpoten ligt, met zijn borst tegen de grond. In De Nachtwacht zijn, in tegenstelling tot de tekening, wel beide achterpoten en de staart te zien.

Ondertekening

In de recent ontdekte ondertekening, die dankzij macro-röntgenfluorescentie (MA-XRF) onderzoek zichtbaar gemaakt kon worden, is te zien dat de rechtervoorpoot van de hond op De Nachtwacht aanvankelijk meer gebogen werd weergegeven, waardoor de poot zich dichter bij de grond bevond. In eerste instantie leek de houding van de hond in De Nachtwacht daardoor nog meer op die van het dier in Van de Venne's afbeelding.

Jozef

Kunstenaar, dichter en uitgever Adriaen van de Venne (1590-1662) maakte de tekening in 1619. Het toont het Bijbelverhaal van Jozef die wordt verleid door de vrouw van Potifar. Het is een ontwerp voor de titelpagina van het boek Self-stryt, dat is, Krachtighe beweginghe van Vlees ende Gheest, een populair boek van Jacob Cats dat in 1620 voor het eerst werd uitgegeven.

Collectie

Naast de gelijkenissen tussen de honden, zijn er andere aanwijzingen dat Rembrandt de tekening van Van de Venne moet hebben gekend. Hij gebruikte hetzelfde thema in zijn schilderij De vrouw van Potifar beschuldigt Jozef (1655), waarin het handgebaar en blik omhoog van Jozef sterk doen denken aan het handgebaar van de centrale Jozeffiguur in de tekening. Rembrandt maakte ook een ets, Jozef en de vrouw van Potifar (1634), waarin gelijkenissen zijn te zien met de bedscène in de achtergrond van de tekening. Of Rembrandt, die een zeer grote verzameling prenten en tekeningen van andere kunstenaars bezat, de tekening van Adriaen van de Venne ook in zijn eigen collectie had, is niet bekend. Rembrandt greep vaker terug op bestaande prenten en tekeningen, onder meer voor de houdingen van verschillende schutters op De Nachtwacht.

Nieuwe YouTube-serie

Het Rijksmuseum heeft in eigen beheer een nieuwe, zesdelige YouTube-serie gemaakt vol bijzondere verhalen over De Nachtwacht. In The Night Watch: Every Inch a Story ontdek je hoe Rembrandts beroemdste schilderij steeds nieuwe geheimen prijsgeeft. De afleveringen nemen je mee langs verborgen details, historische context én het baanbrekende onderzoeks- en restauratieproject Operatie Nachtwacht, dat als rode draad door de serie loopt. Kunsthistorici, onderzoekers en restauratoren delen hun inzichten en laten zien hoe dit bijna vier eeuwen oude meesterwerk nog altijd tot de verbeelding spreekt. De afleveringen verschijnen vanaf vandaag op het YouTube-kanaal van het Rijksmuseum.

Operatie Nachtwacht

Operatie Nachtwacht is het grootste en meest omvangrijke onderzoeks- en restauratieproject van Rembrandts meesterwerk ooit. Natuurwetenschappers, restauratoren en conservatoren werken samen met de experts van partner AkzoNobel om het schilderij optimaal te behouden voor de toekomst. Operatie Nachtwacht startte in de zomer van 2019 en vindt plaats voor het oog van het publiek in een speciaal ontworpen glazen ruimte. Momenteel werken de restauratoren aan het afnemen van het vernis. Meer informatie hierover is te vinden op Operatie Nachtwacht - Rijksmuseum.

AkzoNobel is hoofdpartner van Operatie Nachtwacht.

Operatie Nachtwacht wordt mogelijk gemaakt door The Bennink Foundation, C.L. de Carvalho-Heineken, PACCAR Foundation, Piet van der Slikke & Sandra Swelheim, American Express Foundation, Familie De Rooij, Het AutoBinck Fonds, TBRM Engineering Solutions, Dina & Kjell Johnsen, Familie D. Ermia, Familie M. van Poecke, Bruker Nano Analytics, Henry M. Holterman Fonds, Irma Theodora Fonds, Luca Fonds, Piek-den Hartog Fonds, Stichting Zabawas, Cevat Fonds, Johanna Kast-Michel Fonds, Marjorie & Jeffrey A. Rosen, Stichting Thurkowfonds, Familie Van Ogtrop Fonds, FedEx Express, Airbnb, NICAS, het Nachtwacht Fonds, de Gemeente Amsterdam en het Amsterdam Museum.