In de prentenkabinetten van het Rijksmuseum

Elk kabinet draait om één of meerdere Joodse hoofdpersonen. Hun persoonlijke verhalen laten zien welke rol zij in de kunstwereld speelden en wat er met hun beroep - en met hen als mens - gebeurde onder het naziregime. Alle verhalen komen voort uit onderzoek naar werk op papier uit de vaste collectie. De rol die mensen vervulden varieert van maker tot bemiddelaar, en van verzamelaar tot beheerder van een nalatenschap.

Prentenkabinet 15de en 16de eeuw: Arthur Feldmann – De sporen van een verzamelaar

Arthur Feldmann (1877–1941), een Joodse advocaat uit Brno, verzamelde zo’n 800 oude-meestertekeningen, waarbij hij zich niet liet leiden door bekende namen, maar door de kwaliteit van de tekeningen zelf. In 1939 werd zijn collectie door de Gestapo geroofd. Sinds 1982 spoort zijn kleinzoon Uri Peled-Feldmann de werken op, waarvan er twee nu hier te zien zijn.

Prentenkabinet 17de eeuw (vroeg): Emma Budge - Een gestolen nalatenschap

Emma Budge (1852–1937) was een vooraanstaande Joodse kunstverzamelaar uit Hamburg, bekend om haar grote vrijgevigheid en haar collectie decoratieve kunst. Na de machtsovername door de NSDAP wijzigde ze haar testament om haar nalatenschap te beschermen, maar na haar dood werden haar Joodse executeurs gedwongen de collectie te veilen. De opbrengst werd grotendeels door de nazi’s ingepikt, waardoor nalatenschap doelbewust werd uitgewist.

Prentenkabinet 17de eeuw (laat): Het levenswerk van Heinrich Hollstein

Heinrich Hollstein (1888–1957) moest door naziwetgeving zijn kunsthandel opgeven en vluchtte in 1937 met zijn Joodse vrouw Margarethe Krieg en kinderen naar Nederland, waar hij weer als kunsthandelaar werkte. Tijdens de bezetting begon hij aan zijn levenswerk: een omvangrijke catalogus van Nederlandse en later ook Duitse prenten.

Prentenkabinet 18de eeuw: Kunsthandel en familie Houthakker  

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de familie Houthakker gedeporteerd, de twee tienerzoons Henk en Lodewijk ontsnapten en doken onder in Nederland. Na de oorlog liet zoon Lodewijk de firma opnieuw opbloeien, en het Rijksmuseum verwierf in de jaren daarna honderden kunstwerken uit hun kunsthandel.

Prentenkabinet 19de eeuw: Mathilde Cohen Tervaert-Israëls 

Mathilde Cohen Tervaert-Israëls (1864–1945) was een invloedrijke feminist en politica die zich inzette voor vrouwenrechten, alleenstaande moeders, sekswerkers en volledig staatsburgerschap voor vrouwen. Daarnaast beheerde ze zorgvuldig de artistieke nalatenschap van haar vader en broer, de bekende schilders Jozef en Isaac Israëls. Haar toewijding aan zowel sociale kwesties als kunstbehoud maakt haar nalatenschap veelzijdig en betekenisvol.

20ste eeuw: Fotografen en ondernemers tijdens het naziregime

Op deze afdeling wordt het werk van vier Joodse fotografen getoond die allen naar Nederland emigreerden of vluchtten en daar typisch Nederlandse onderwerpen vastlegden: Hannah Elkan, Eva Besnyö, Lilly Samuel en Maria Austria.

Beeld header: Institut für Stadtgeschichte, Frankfurt am Main, inv no. ISG FFM, S7P, 2062