Zomertentoonstelling Stop-Motion. Fotografie van Muybridge & Marey in het Rijksmuseum
Publicatiedatum: 11 april 2024 - 07:00
Een galopperend paard, een rennende man en een tijger die je lijkt te besluipen. Voor het eerst toont het Rijksmuseum zo’n 25 originele afdrukken van de wereldberoemde foto’s van de Brits-Amerikaanse fotograaf Eadweard Muybridge (1830-1904), die er als eerste in slaagde bewegende mensen en dieren in fotografie te bevriezen. De foto’s zijn afkomstig uit de collectie van de Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam, aangevuld met enkele originele afdrukken uit de collectie van het Rijksmuseum. Daarnaast zijn er ook glasnegatieven te zien van de Franse fotograaf en wetenschapper Étienne-Jules Marey (1830-1904) die op hetzelfde moment vergelijkbare bewegingsstudies maakte. Deze werden in 2020 aan het Rijksmuseum geschonken. Stop-Motion. Fotografie van Muybridge & Marey is vanaf 5 juli tot en met 1 september 2024 te zien in de fotogalerij van het Rijksmuseum.
Met deze tentoonstelling laat het Rijksmuseum een uniek moment in de geschiedenis van wetenschap, kunst en fotografie zien. Voor het eerst bleek de fotocamera het menselijk oog te kunnen overtreffen en een onmisbaar instrument te zijn om de wereld om ons heen waar te nemen en weer te geven.
Taco Dibbits, hoofddirecteur Rijksmuseum
Onmogelijk
In 1872 wilde de Brits-Amerikaanse fotograaf Eadweard Muybridge iets doen wat tot dan toe onmogelijk had geleken: een antwoord geven op de vraag of een galopperend paard wel of niet met alle vier benen tegelijk van de grond kwam. Hij verbond een groot aantal fotocamera’s met elkaar om bewegingen van een paard snel achter elkaar en vanuit verschillende hoeken te kunnen fotograferen. En wat bleek, een paard komt inderdaad met vier benen tegelijk van de grond, maar wel op een heel andere manier dan hoe kunstenaars tot dan toe altijd galopperende paarden hadden weergegeven.
Megaproject
De fotocamera bleek iets te kunnen wat het menselijk oog niet kon: een snelle beweging volgen en analyseren. Muybridge breidde zijn experiment vervolgens uit tot een megaproject waarin hij 28.000 opnamen maakte van bewegende mensen en dieren. In 1887 publiceerde hij het resultaat onder de titel Animal Locomotion. Deze losbladige uitgave bevatte foto’s van olifanten, struisvogels, adelaars, tijgers, honden, katten en vele andere wilde en tamme dieren. Het grootste deel van de foto’s bracht de beweging van mensen in beeld. Muybridge liet hen allerlei activiteiten uitvoeren: lopen, een trappetje beklimmen, in een stapel hooi springen, een emmer dragen, een zakdoek oprapen, enzovoort.
Rijksakademie van beeldende kunsten
De Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam was een van de vele instellingen die rond 1890 een aantal platen kocht, bijna 100 stuks. Ongetwijfeld hebben veel studenten en kunstenaars de platen uitgebreid bestudeerd om niet in dezelfde fout te vervallen als zoveel van hun vakgenoten die geen kennis konden nemen van Muybridges experimenten.
Marey
Tegelijkertijd met Muybridge was de Franse wetenschapper Étienne-Jules Marey (die óók in 1830 werd geboren en in 1904 overleed) bezig met vergelijkbare bewegingsstudies. Grootste verschil met Muybridge is dat Marey de achtereenvolgende opnamen op één fotografische plaat opnam, zodat de beelden niet achter elkaar te zien zijn, maar gedeeltelijk over elkaar heen. In 2020 kreeg het Rijksmuseum 30 van Marey’s glasnegatieven geschonken. Ze laten alle een sportactiviteit zien: hordenlopen, bokspringen, schermen, voetballen en hoogspringen. Een selectie hieruit is ook in de tentoonstelling te zien.
De tentoonstelling Stop-Motion. Fotografie van Muybridge & Marey komt mede tot stand dankzij een groot bruikleen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed/Rijksakademie van beeldende kunsten en particuliere schenkingen aan de fotografiecollectie van het Rijksmuseum.
Onmisbare steun
Het Rijksmuseum is dankbaar voor alle vormen van steun die het mag ontvangen. Subsidie van de overheid, bijdragen van het bedrijfsleven en fondsen, schenkingen, nalatenschappen en Vrienden zijn en blijven essentieel voor het Rijksmuseum.
