Onderzoek en publicaties
De projectgroep Vrouwen van het Rijksmuseum doet voortdurend onderzoek naar de sporen van vrouwen in de Nederlandse kunst en geschiedenis en richt zich daarbij op drie onderzoekspijlers:
- Vrouwelijke makers
- Vrouwen in de geschiedenis
- Vrouwen in de instituutsgeschiedenis van het Rijksmuseum, met speciale aandacht voor vrouwelijke verzamelaars, schenkers, opdrachtgevers en voormalige medewerkers
Met het verrichtte onderzoek wordt de rol van vrouwen in de Nederlandse cultuurgeschiedenis verstevigd en verankerd. De onderzoeksresultaten worden opgenomen in de collectiepresentatie, tentoonstellingen en (media)publicaties. Hieronder een aantal voorbeelden van (lopend) onderzoek.
Publicaties en bulletin
Het onderzoek van de projectgroep Vrouwen van het Rijksmuseum heeft tot dusver geleid tot meer dan 35 publicaties. Zie hier het meest actuele overzicht. In 2023 (vol. 71 no. 1) en 2025 (vol. 73 no. 1) verschenen twee themanummers van The Rijksmuseum Bulletin gewijd aan Vrouwen van het Rijksmuseum.
ONDERZOEK UITGELICHT: TOEGEPASTE KUNST IN DE 18DE EEUW
Van makers tot smaakmakers, en van verzamelaars tot opdrachtgevers: de rol van vrouwen in de toegepaste kunst is heel divers. In 2024 deed het Rijksmuseum onderzoek naar de vrouwen achter het porselein, het zilver, de meubelen en de glazen. Dit resulteerde in zo’n 70 nieuwe etiketten en zaalteksten op de 18de eeuw, waarbij ook drie vrouwelijke makers werden toegevoegd.
Vrouwen waren een belangrijke drijvende kracht achter ontwikkelingen in smaak en stijl. Zij traden op als opdrachtgevers en mecenas. Zonder de steun van Madame de Pompadour had de porseleinfabriek van Vincennes bijvoorbeeld nooit zo succesvol kunnen worden, terwijl de uitgesproken voorkeuren van de Franse koningin Marie Antoinette de stijlontwikkelingen van de jaren 1770 en 1780 sterk beïnvloedden. Ook beleefde de interesse in 17de-eeuws Aziatisch lakwerk door haar een nieuwe bloeiperiode. Ook in de keuze voor een zesentwintigdelig zilveren servies blijkt de smaak van een vrouw doorslaggevend: de echtgenote van de ontvanger had dit servies verkozen boven een verzameling snuifdozen.
ONDERZOEK UITGELICHT: SCHENKERS
Vrouwelijke schenkers en legatoren hebben sinds de oprichting van het Rijksmuseum een belangrijke bijdrage geleverd aan de collectie, maar hun rol is tot nu toe nauwelijks systematisch onderzocht. Velen van hen bleven onderbelicht doordat zij in archieven schuilgingen achter een mannelijke familienaam. Dit onderzoek brengt deze vrouwen in kaart en laat zien hoe zij de collectie mede hebben vormgegeven.
Ongeveer één op de vier schenkers van objecten aan het museum is een vrouw. Onder hen bevinden zich verzamelaars, erfgenamen van familiecollecties en nabestaanden van kunstenaars. Zo werd het 17de eeuwse poppenhuis van Petronella Dunois generaties lang doorgegeven tot het in de 20ste eeuw door Sara Maria van Tienhoven-Hacke aan het museum werd nagelaten. Ook schonken vrouwelijke kunstenaars geregeld hun eigen werk, zoals Lou Loeber deed met honderden van haar tekeningen en prenten.
Door deze en andere verhalen te onderzoeken, wordt zichtbaar hoe vrouwen een rol van grote betekenis hebben gespeeld in de instituutsgeschiedenis van het Rijksmuseum.
