Onderzoekspraktijk
Samenwerking in het museum
Het herkomstonderzoek rond Tweede Wereldoorlog is een vast onderdeel binnen de afdeling Geschiedenis. Herkomstspecialisten werken nauw samen met conservatoren van alle verzamelafdelingen, zoals Beeldende kunst en het Prentenkabinet: wij delen de verantwoordelijkheid voor de bestaande collectie én voor nieuwe verwervingen. Zo kunnen we waar relevant bijdragen aan de kennis over de collectie en de presentatie ervan, zowel online als in de museumzalen.
Selectie van objecten
We onderzoeken niet alleen de herkomsten van objecten die in de jaren ervoor en tijdens de Tweede Wereldoorlog verworven zijn, maar ook van werken die in de loop van de twintigste eeuw in de collectie van het Rijksmuseum kwamen. Er kan immers ook tientallen jaren ná de oorlog nog te goeder trouw een object verworven zijn, waarvan de herkomst verdacht blijkt. Uiteraard hoeven objecten die al vóór 1933 in onze collectie waren niet onderzocht te worden en objecten die na 1945 vervaardigd zijn evenmin. Om zo efficiënt mogelijk te werk te gaan, worden de te onderzoeken objecten gesorteerd in deelcollecties, zoals schilderijen of keramiek.
Herkomstonderzoek in de praktijk
Als eerste overleggen we met de betreffende conservator om te achterhalen welke stukken niet genoeg unieke kenmerken hebben om te kunnen onderzoeken, en daarom buiten de selectie vallen. Vervolgens starten we het onderzoeken van alle interne bronnen, zoals inventariskaarten, collectiecatalogi, jaarverslagen en natuurlijk bekijken we het fysieke object zelf, zoals de onder- of achterkant. Daarna zoeken we verder aan de hand van de naam van de verzamelaar of handelaar van wie het museum het object verworven heeft, bijvoorbeeld in diens archief. Ten slotte onderzoeken we de objecten per stuk in de literatuur en databases, bijvoorbeeld wanneer het in een veilingcatalogus wordt vermeld. Bij objecten met een wat lagere uniciteitswaarde en objecten die zelden afgebeeld zijn, is contextonderzoek extra belangrijk.
Netwerk
Bij het onderzoek maken we gebruik van de expertise van onze collega’s van andere afdelingen in het museum. Daarnaast is er een uitwisseling met publiek en met experts van buiten het museum. Zo zijn we aangesloten bij de Herkomstgroep van de Universiteit van Amsterdam, en bij de Arbeitskreis Provenienzforschung e. V. (AKP), de internationale beroepsvereniging van herkomstonderzoekers.
Bronnen in het Rijksmuseum
Indien je zelf herkomstonderzoek wilt doen, kun je gebruik maken van diverse bronnen in het Rijksmuseum. Het Rijksmuseum bezit circa 130.000 veilingcatalogi, daterend van de zeventiende eeuw tot heden. Iets minder dan de helft van de veilingcatalogi is inmiddels terug te vinden in de online bibliotheekcatalogus van de Rijksmuseum Research Library. De meeste catalogi uit de periode rond de Tweede Wereldoorlog zijn nog niet ingevoerd en zijn dus nog niet terug te vinden in de online bibliotheekcatalogus. Je kunt bij de bibliotheek informeren of de door jou gezochte veilingcatalogus aanwezig is, door een mail te sturen aan studiezaal@rijksmuseum.nl. Het archief van het Rijksmuseum is een bron van informatie over de geschiedenis van het museum en zijn contacten. Hierin bevinden zich bijvoorbeeld de correspondentie en documenten over aankopen.
Contact
Heb je een vraag aan de herkomstonderzoekers over de herkomst van een object dat zich in de collectie van het Rijksmuseum bevindt, dan ben je van harte welkom om contact op te nemen met de herkomstonderzoekers via provenance@rijksmuseum.nl.