Direct naar de inhoud

Dendrochronologie

Datering en geografische herkomst van houten (kunst-)voorwerpen

Bij de datering van kunstvoorwerpen spelen natuurwetenschappelijke onderzoeksmethodes een belangrijke rol. Voor meubelen, paneelschilderijen, houten beeldhouwwerken en scheepsmodellen wordt gebruik gemaakt van dendrochronologie, de datering aan de hand van in het hout herkenbare groeiringen, dat tevens informatie over de geografische herkomst van het hout oplevert.

Over het project

Het Rijksmuseum gebruikt dendrochronologie om eikenhout van kunstvoorwerpen te dateren. Hierbij worden de jaarringen gemeten. De breedte van een jaarring is afhankelijk van het klimaat in dat jaar. Opeenvolgende jaarringen weerspiegelen het klimaat in een bepaalde periode in het gebied waar de boom groeide. Aan de hand van zogenaamde referentiekalenders kan aan de hand van het patroon van groeiringen bepaald worden waar en wanneer de boom groeide, waaruit het hout afkomstig is waarvan het object gemaakt is.

Doel van het project

Doel van het project is om informatie te verwerven over de datering en geografische herkomst van hout dat gebruikt is voor de vervaardiging van meubelen, paneelschilderijen, houten beeldhouwwerken en scheepsmodellen. Het Woods for Goods project onderzoekt hiervoor 500 (kunst-)historische houten voorwerpen in nauwe samenwerking met restauratoren en gebruik makend van scanningsmethodieken van het gerelateerde IMPACT4Art project. Het grote aantal onderzochte objecten zal naast een datering tot een exactere geografische herkomstbepaling van de objecten leiden. Gekoppeld aan gereedschapssporen van houtproductie en -verwerking wordt hiermee ondersteunend natuurwetenschappelijk bewijs geboden voor de datering, herkomst en toeschrijving van (kunst-)historische objecten.

Medewerkers

Marta Domínguez-Delmás
Gastonderzoeker
m.dominguez.delmas@rijksmuseum.nl

Paul van Duin
Gepensioneerd hoofd meubel restauratie
Paul.van.Duin@rijksmuseum.nl

Jan Dorscheid
Restaurator meubelen
j.dorscheid@rijksmuseum.nl

Francien Bossema
Migelien Gerritzen Fellow bij het Rijksmuseum
f.bossema@rijksmuseum.nl

Bieke van der Mark
Redacteur
b.vander.mark@rijksmuseum.nl

Erma Hermens
Technisch kunsthistoricus (tot 02-2022)

Partners en sponsoren

Het Wood for Goods project wordt door NWO gefinancierd met een VENI-subsidie. Het project wordt uitgevoerd door Marta Domínguez-Delmás. Zij voert het onderzoek uit bij de Universiteit van Amsterdam met een aanstelling als gastonderzoeker bij het Rijksmuseum.

  • Universiteit van Amsterdam
  • Centrum voor Wiskunde en Informatica
  • Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)
  • Netherlands Insititute for Conservation, Art and Science (NICAS)

Gerelateerde projecten

Publicaties

Nederlandse eikenhouten buffetkast Nederlandse eikenhouten buffetkast

Nederlandse eikenhouten buffetkast c 1610-1640, BK-NM-2543.

1 | 9

Zichtbare jaarringen Zichtbare jaarringen

Zichtbare jaarringen aan zijkant en bodem van de lade van de buffetkast.

1 | 9

Eiken planken uit 1607 Eiken planken uit 1607

De eiken planken van deze kast uit 1607 zijn afkomstig uit het Baltisch gebied, BK-16071.

1 | 9

Wanneer begon deze kus? Ook eikenhouten beelden kunnen gedateerd worden, BK-NM-88.

1 | 9

Zoeken naar jaarringen Zoeken naar jaarringen

De jaarringen zijn vaak aan de onderkant van een beeld zichtbaar, BK-16383.

1 | 9

Met hoge resolutie en gespecialiseerde software wordt het jaarringpatroon geanalyseerd, sculptuur BK-NM-2476.

1 | 9

Het jaarringpatroon is op de zijkant van dit halfmodel zichtbaar, NG-MC-314.

1 | 9

Het eikenhout uit deze vier modellen komt van dezelfde boom. Het eikenhout uit deze vier modellen komt van dezelfde boom.

Het eikenhout van de achterborden van deze vier halfmodellen blijkt afkomstig van dezelfde boom.

1 | 9

Het eikenhout van deze sokkel is voor 1700 gekapt en blijkt afkomstig uit Zuid-Duitsland, BK-2016-102-2.

1 | 9

Afbeeldingen