Model of a Lifting Screw

Rijkswerf Vlissingen, 1857

Model van een schroefkoker in een achterschip met elliptisch hek. Het schroeflichttoestel bestaat uit een los frame met een tweebladige schroef, dat in de koker op en neer gehesen kan worden aan een touw, dat loopt over twee schijven boven in de schroefkoker en twee schijven in het schroefraam. De schroefas heeft een hexagonaal uiteinde dat in de schroef past. De schroef wordt ontkoppeld door de as het schip in te trekken, waarvoor een hefboommechanisme aangedreven door een raderwerk met schroef zonder eind in het schip is aangebracht; de as kan worden ingekort door een telescopisch gedeelte achter het raderwerk. Het schroefraam beweegt over verticale rails tegen de achtersteven en de schroefsteven, die zijn voorzien van tanden; hierin vallen pallen van het schroefraam die het terugglijden voorkomen. De pallen kunnen door aan twee touwen te trekken worden teruggehouden, zodat het schroefraam kan zakken. Een balk geplaatst tegen de schroefsteven en vastgeklemd met bouten blokkeert de beweging van het schroefraam als dit neergelaten is. De mik die het draaien van de schroef bij het hijsen belet, is in het schroefraam gemonteerd en wordt door een lange avegaar-achtige dopsleutel van bovenaf bediend. Het model is gedetailleerd tot in details als smeerpunten en laat de scheepsconstructie zien. De schroef met zijn bolvormig naaf lijkt op een schroef van Griffiths met veranderende spoed, maar de bladen zijn vast. De schroefas wordt met een zwengel aangedreven. Schaal 1:10 (afgeleid).

  • Artwork typedemonstration model
  • Object numberNG-MC-563
  • Dimensionsheight 75.5 cm x width 97.7 cm x depth 36.1 cm
  • Physical characteristicswood, brass and rope

Rijkswerf Vlissingen

Model of a Lifting Screw

Flushing, 1857

Provenance

...; transferred from the Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague, to the museum, 1883

Object number: NG-MC-563

Entry

Wooden model of a lifting screw with part of an elliptical stern.

In the well of the screw a two-blade propeller is hung in a frame, which can be lifted by means of a rope running over two sheaves in the frame and two at the top of the well of the screw. The propeller shaft has a hexagonal end, which fits in the screw. The screw can be disengaged by retracting the shaft into the ship, which is done by means of a lever operated by a gear train and a worm screw in the ship; behind the gear train a telescopic joint allows the shaft to shorten. The raising of the frame is controlled by vertical rails against sternpost and rudder post with teeth for the ratchets of the screw frame, which prevent the frame from falling back; by pulling two other ropes the ratchets can be released, thus lowering the screw. When in the downward position, the frame is locked by means of a vertical beam set against the rudder post and jammed with two screws. A prop mechanism that prevents the screw from turning when it is lifted, is fitted to the frame and operated from above with a long auger-like socket wrench. The model is very detailed, showing the ship’s construction and all details of the machinery, even down to the lubricators. With its ball-shaped boss the propeller looks like a Griffiths’ screw with adjustable pitch, but the blades are fixed. The propeller shaft can be turned by means of a handle.

This model represents the lifting screw of Prinses Amalia.1J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 563. This ship was laid down in Rotterdam in 1848 as the 19-gun sloop of war Borneo, length 51 metres, to a design by Lambertus Katharinus Turk (1811-1873). Because of the closure of the Navy dockyard in Rotterdam, it was taken apart and finished by P.A. Bruin in Flushing from 1850 to 1855, where it was renamed Prinses Amalia and equipped with auxiliary steam propulsion. The machines and lifting screw were made by the Koninklijke Fabriek P. van Vlissingen & Dudok van Heel in Amsterdam. The ship was decommissioned in the Dutch East Indies in 1875.2A.J. Vermeulen, De schepen van de Koninklijke Marine en die der gouvernementsmarine 1814-1962, The Hague 1962, p. 85.

Scale (derived) 1:10.

Literature

J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 563; A.J. Vermeulen, De schepen van de Koninklijke Marine en die der gouvernementsmarine 1814-1962, The Hague 1962, p. 85; J.M. Dirkzwager, ‘Problemen bij de introductie van de scheepsschroef’, Spiegel Historiael 27 (1992), no. 3, pp. 132-33; H. Stevens (ed.), The Art of Technology: The Navy Model Collection in the Amsterdam Rijksmuseum, Amsterdam/Wormer 1995, pp. 58-59; A.A. Lemmers, Techniek op schaal. Modellen en het technologiebeleid van de Marine 1725-1885, Amsterdam 1996, p. 258; A.J. Hoving, Message in a Model: Stories from the Navy Model Room of the Rijksmuseum, Florence, OR 2013, pp. 196-99; J. Holtrop et al., ‘Schroefvoortstuwing. Een 19e eeuwse technische uitdaging’, Scheepshistorie 17 (2014), pp. 48-71

Citation

J. van der Vliet, 2016, 'Rijkswerf Vlissingen, Model of a Lifting Screw, Flushing, 1857', in J. van der Vliet and A. Lemmers (eds.), Navy Models in the Rijksmuseum, online coll. cat. Amsterdam: https://data.rijksmuseum.nl/200315830

(accessed 16 December 2025 22:05:15).

Footnotes

  • 1J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 563.
  • 2A.J. Vermeulen, De schepen van de Koninklijke Marine en die der gouvernementsmarine 1814-1962, The Hague 1962, p. 85.