Topstukken van Rembrandt en Willem van de Velde te gast

Beide topstukken zijn als bruikleen afkomstig uit de collectie van het Amsterdam Museum, dat vanwege renovatie tijdelijk geen plek heeft om het complete verhaal van de stad te vertellen.

Een van Rembrandts grootste schilderijen

De anatomische les van Jan Deijman (1656) was ooit een van de grootste schilderijen van Rembrandt, zo'n 245 x 300 cm, maar in 1723 viel het doek ten prooi aan een brand. Dat gebeurde in de Anthoniswaag op de Nieuwmarkt in Amsterdam.

Oorspronkelijk volgden acht chirurgijns hoe dokter Jan Deijman (van wie alleen nog zijn bovenlichaam te zien is) sectie verrichtte op de hersenen van de ter dood gebrachte misdadiger Joris Fonteijn. Eenmaal per jaar mocht het Chirurgijnsgilde een openbare anatomische les organiseren. Daarvoor stelde de stadsregering het lijk van een terechtgestelde misdadiger ter beschikking.

Door het lichaam kort weer te geven en fel van boven te belichten, zorgde Rembrandt voor een krachtig contrast. Het effect is zo sterk dat de snijtafel haast het schilderij uit lijkt te steken. In de Eregalerij is het te midden van andere werken van Rembrandt te zien.

De thuiskomst van Cornelis Tromps vlaggenschip

In het schilderij van Willem van de Velde II uit 1686 staat het beroemde oorlogsschip De Gouden Leeuw centraal. Na jarenlange dienst en vele zeeslagen komt het schip van luitenant-admiraal Cornelis Tromp aan in de haven van Amsterdam, waar het uiteindelijk gesloopt zal worden. Het stadsprofiel op de achtergrond laat meteen zien dat de locatie onmiskenbaar Amsterdam is.

Van de Velde heeft de aankomst groots neergezet: het late middaglicht valt dramatisch op het schip, de wind bolt de zeilen en matrozen klimmen in het want om ze te strijken. Op de voorgrond vaart een statige sloep van het stadsbestuur richting het schip en links vuurt een jacht een saluutschot af.

Oerbruiklenen van de stad Amsterdam

De aanleiding voor deze bruiklenen is de verbouwing van het Amsterdam Museum aan de Kalverstraat. Elders in de stad blijft het Museum echter zichtbaar in de vorm van samenwerkingsprojecten met culturele partners, waaronder het Rijksmuseum. 

Nobert Middelkoop, Senior Conservator Schilderijen, Tekeningen en Prenten bij het Amsterdam Museum: ''De twee schilderijen worden gerekend tot de absolute hoogtepunten in de oeuvres van de beide meesters en kunnen daarnaast bogen op een eerbiedwaardige Rijksmuseum-geschiedenis. De Gouden Leeuw op het IJ was een van de zeven oerbruiklenen van de stad Amsterdam en hing van 1808 tot 1975 in het Rijksmuseum.''

''De anatomische les van Jan Deijman hing vanaf 1885 in het Rijksmuseum, totdat de bruikleen in 1993 in goed overleg werd beëindigd. In het Amsterdam Museum kreeg het toen een plaats te midden van andere Anatomische Lessen. Het voelt goed om deze meesterwerken de komende tijd in de Eregalerij te kunnen blijven bewonderen.''