Veranderde loodpigmenten

Over het project

Historische schilderijen zijn dynamische systemen: meerdere chemische reacties, met name met anorganische pigmenten, kunnen plaatsvinden in verflagen en resulteren in de vorming van niet-originele kristallijne materialen. Dit kan een sterk negatief effect hebben op de fysieke en/of de optische integriteit van het kunstwerk. Het detecteren van die nieuwgevormde materialen en het begrijpen van de chemische reacties die meespelen in het vormingsproces zijn noodzakelijk om schilderijen beter te bewaren. Dit project richt zich met name op loodhoudende pigmenten, alomtegenwoordig in schilderijen uit de Nederlandse Gouden Eeuw, en de bijbehorende degradatieproducten.

Doel van het project

In dit project wordt structurele analyse (röntgendiffractie, waarbij de hoek en intensiteit van afgebogen röntgenstraling wordt gemeten) uitgevoerd op microschaal om de verdeling van kristallijne verbindingen die zich hebben gevormd in historische schilderijen te detecteren, kwantificeren en in kaart te brengen. Door het gebruik van de straling van een synchrotron – een deeltjesversneller – kan de micrometrische opbouw van verflagen worden onderzocht van kostbare monsters die zijn verzameld op de meesterwerken van het Rijksmuseum. De verkregen resultaten worden vergeleken met die uit fundamenteel onderzoek aan modelsystemen in het laboratorium, waar de omstandigheden en reactiesnelheid van de chemische transformaties worden onderzocht. Zo wordt waardevolle informatie verzameld over de evolutie van schilderijen.

Evenementen

Internationale workshop: Chemistry of lead in Oil Paintings, 20 en 21-02-2020 ; Rijksmuseum, Amsterdam.

Partners en sponsoren

In het kader van dit project zijn meerdere academische samenwerkingen actief, onder anderen met de Universiteit Antwerpen - AXES Group (België), ESRF Synchrotron (Frankrijk), CNR-SCITEC (Italië) en IRCP Chimie ParisTech (Frankrijk).

Gerelateerde projecten

• 3D2P;

• Lead Phosphate Compounds in Cultural Heritage: Uses, Origins and Conditions of Formation, in collaboration with the ESRF Synchrotron (France) and the Perugia University (Italy);

• Plumbonacrite formation in historical paintings.

Publicaties

• V. Gonzalez, A. Van Loon, S. Price, P. Noble en K. Keune, 'Synchrotron micro-XRD and XRD-CT reveal newly formed lead-sulfur compounds in Old Master paintings', in: Journal of Analytical Atomic Spectrometry (2020) accepted.

• V. Gonzalez, M. Cotte, F. Vanmeert, W. De Nolf en K. Janssens, 'X-ray Diffraction Mapping for Cultural Heritage Science: a Review of Experimental Configurations and Applications', in: Chemistry. A European Journal, 26 (8) (2020) 1703-1719.

• V. Gonzalez, M. Cotte, G. Wallez, A. van Loon, W. De Nolf, M. Eveno, K. Keune, P. Noble en J. Dik, 'Unraveling the Composition of Rembrandt's Impasto through the Identification of Unusual Plumbonacrite by Multimodal X‐ray Diffraction Analysis', in: Angewandte Chemie. International Edition 58(17) (2019) 5619-5622.

• S.W. Price, A. van Loon, K. Keune, A.D. Parsons, C. Murray, A.M. Beale, en F.W. Mosselmans, 'Unravelling the spatial dependency of the complex solid-state chemistry of Pb in a paint micro-sample from Rembrandt's Homer using XRD-CT', in: Chemical Communications 55 (2019) 1931-1934.

• S. De Meyer, F. Vanmeert, R. Vertongen, A. van Loon, V. Gonzalez, G. van der Snickt, A. Vandivere en K. Janssens, 'Imaging secondary reaction products at the surface of Vermeer’s Girl with the Pearl Earring by means of macroscopic X‑ray powder diffraction scanning', in: Heritage Science 7 (2019) 67-78.