Twee clinometers

Jan Marten Kleman (vermeld op object), 1793 - 1808

Twee bijna identieke clinometers om de maximale helling van een slingerend schip te meten. Beide zijn van messing, gemonteerd op een houten achterplaatje met het middelpunt van de boog bovenaan. De schaal op de boog loopt van 0° tot 45° naar iedere kant. De buitenrand van de boog is getand, iedere kant in tegengestelde richting. De twee wijzers hebben pallen tegen de achterkant, die in de tanden grijpen: hierdoor kunnen zij alleen naar buiten bewegen langs de boog. Met de hand kunnen de pallen losgemaakt worden om de wijzers weer naar 0° terug te brengen. Door een kleine onderbreking van de palrand kunnen de wijzers niet in elkaars achtste van de boog terecht komen. De tanden van het kwadrant A verdelen de boog in kwart graden, die op het kwadrant B in halve graden. De wijzers op het kwadrant A lopen met kleine rolletjes over de graadboog. Als het schip slingerde, sloeg iedere wijzer uit naar de kant waar het schip overhelde en gaf de maximum helling aan.

  • Soort kunstwerkclinometer
  • ObjectnummerNG-MC-884
  • Afmetingen(A): hoogte 25,5 cm x breedte 32,2 cm x diepte 3 cm, (B): hoogte 24,8 cm x breedte 32 cm x diepte 2,4 cm
  • Fysieke kenmerkenhout en messing

Ontdek verder

meer door Jan Marten Kleman

Clinometer

Jan Marten Kleman (vermeld op object), 1793 - 1808

Clinometer

Kompasroos

Jan Marten Kleman, 1825 - 1849

Kompasroos

Transporteur

Jan Marten Kleman (vermeld op object), 1814 - 1820

Transporteur

Clinometer

Jan Marten Kleman (vermeld op object), 1793 - 1808

Clinometer

Model van een driepootbok

Jan Marten Kleman (vermeld op object), ca. 1793 - ca. 1807

Model van een driepootbok

Artilleriekwadrant

Jan Marten Kleman (vermeld op object), 1793 - 1808

Artilleriekwadrant

Jan Marten Kleman, after Jochem Pietersz. Asmus

Two Quadrants

Amsterdam, Amsterdam, 1793 - 1808

Inscriptions

  • inscription, on the back of the scale:J:M: Kleman fecit Amsteldam

Provenance

…; transferred from the Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague, to the museum, 1883

Object number: NG-MC-884

Entry

Two almost identical quadrants for measuring the rolling of a ship. They are both made of brass and mounted on a backboard with the centre of the arc at the top. The scale at the bottom goes from 0 to 45 degrees on either side. The outer rim of the arc is toothed with counter-set teeth on either side of 0 degrees. The two pointers or plumb bobs have ratchets fixed to the back. They move along the arc but can only swing outward, the ratchet preventing them from going back. The ratchets can be released by means of a catch, to reset the pointers at 0 degrees. Because the teeth are interrupted in the middle, the pointers cannot occupy the same eighth of the circle. The teeth on the first quadrant (NG-MC-884-A) subdivide the arc into quarter degrees and those on the second (NG-MC-884-B) into half degrees. The movement of the pointers on the arc of the first quadrant (NG-MC-884-A) is smoothed by means of small rollers. When the ship started to roll, each pointer would swing in the direction of heel, indicating the maximum inclination of the vessel.

Although Obreen mentions only one quadrant,1J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 884. two have been found. Jochem Pietersz Asmus (1755-1837) did mention two quadrants of his own invention in a list from 1807.2HNA 2.01.29.02 Dept. Marine, Aanhangsel I, inv. no. 20, La. H no. 27.

Literature

J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 884

Citation

J. van der Vliet, 2016, 'Jan Marten Kleman, Two Quadrants, Amsterdam, 1793 - 1808', in J. van der Vliet and A. Lemmers (eds.), Navy Models in the Rijksmuseum, online coll. cat. Amsterdam: https://data.rijksmuseum.nl/200682404

(accessed 8 December 2025 05:04:36).

Footnotes

  • 1J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 884.
  • 2HNA 2.01.29.02 Dept. Marine, Aanhangsel I, inv. no. 20, La. H no. 27.