Model van een Marker waterschip

anoniem, 1800 - 1858

Constructiemodel van de romp van een Marker waterschip, op standaard. Delen van dek en huid zijn weggelaten om de constructie te kunnen bestuderen. Het is een gladboordige spitsgatter met hoge verticale steven, en rechte vallende achtersteven. Breed roer met houten helmhout. Er is één dek met een dekopbouw, die de kajuit en bun overdekt: deze opbouw is overnaads gebouwd en van de gekromde vorm die zo kenmerkend is voor schepen van dit type, en heeft een kleine opening voor een schoorsteen. Voor tegen deze opbouw zit een braadspil; verder een braadspil in de boeg, één in het achterschip en nog drie kleine braadspillen op het achterdek. De zeeg loopt naar voren scherp op. De rompvorm is rond met een kiel, en de huid is geperforeerd voor de bun. Op het achterdek een overloop voor de grootschoot, en op het voordek het mastgat; het model heeft vier puttingijzers aan iedere zijde.

Soort kunstwerkscheepsmodel, demonstratiemodel
ObjectnummerNG-MC-514
Afmetingenmodel: hoogte 47,7 cm x lengte 141,5 cm x breedte 46,5 cm, capsule: hoogte 50,5 cm x breedte 147 cm x diepte 51 cm
Fysieke kenmerkenhout en messing

Identificatie

Titel(s)
Model van een Marker waterschip
Objecttype
Objectnummer
NG-MC-514
Beschrijving
Constructiemodel van de romp van een Marker waterschip, op standaard. Delen van dek en huid zijn weggelaten om de constructie te kunnen bestuderen. Het is een gladboordige spitsgatter met hoge verticale steven, en rechte vallende achtersteven. Breed roer met houten helmhout. Er is één dek met een dekopbouw, die de kajuit en bun overdekt: deze opbouw is overnaads gebouwd en van de gekromde vorm die zo kenmerkend is voor schepen van dit type, en heeft een kleine opening voor een schoorsteen. Voor tegen deze opbouw zit een braadspil; verder een braadspil in de boeg, één in het achterschip en nog drie kleine braadspillen op het achterdek. De zeeg loopt naar voren scherp op. De rompvorm is rond met een kiel, en de huid is geperforeerd voor de bun. Op het achterdek een overloop voor de grootschoot, en op het voordek het mastgat; het model heeft vier puttingijzers aan iedere zijde.
Onderdeel van catalogus

Vervaardiging

Vervaardiging
modelmaker: anoniem, Nederland
Datering
1800 - 1858
Zoek verder op

Materiaal en techniek

Fysieke kenmerken
hout en messing
Afmetingen
- model: hoogte 47,7 cm x lengte 141,5 cm x breedte 46,5 cm
- capsule: hoogte 50,5 cm x breedte 147 cm x diepte 51 cm

Toelichting

Marker waterschepen waren visserschepen, qua vorm waarschijnlijk afgeleid van de botter, maar zonder zwaarden. Zij visten met sleepnetten en waren snelle zeilers. Vanaf de 17de eeuw werden zij ook gebruikt voor het slepen van scheepskamelen over Pampus. Het ontwerp stamt al uit de late Middeleeuwen (toen zwaarden hier nog niet waren uitgevonden) en is onveranderd toegepast tot in het begin van de negentiende eeuw, toen de Marine nog een stel liet bouwen om de scheepskamelen te trekken, waarmee grote oorlogs- en koopvaardijschepen over de ondiepten van de Zuiderzee werden getrokken. Vijf waterschepen op een rij presteerden het om schepen door een meter modder te trekken. Als vissers visten zij met sleepnetten en waren snelle zeilers.

Dit werk gaat over

Onderwerp

Verwerving en rechten

Copyright
Publiek domein
Herkomst
...; transferred from the Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague, to the museum, 1883

Documentatie

- P. Le Compte, Afbeeldingen van schepen en vaartuigen in verschillende bewegingen, Amsterdam 1831, p. 38-43.
- W.B. Waldus en J. Verweij, 'Een laat 16e eeuws waterschip in het Buiten-IJ, Scheepshistorie (2010) nr. 11, p. 46-53, afb.

Gerelateerde objecten

Gerelateerd

Duurzaam webadres

Als u naar dit object wilt verwijzen, gebruik dan de duurzame URL:
https://id.rijksmuseum.nl/20053783

Provenance

...; transferred from the Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague, to the museum, 1883

Object number: NG-MC-514

Entry

Wooden frame model of the hull of a single-masted vessel, mounted on a stand.

The deck and planking are partly left open in order to reveal the construction. It is a carvel-built double-ender with a high vertical stem and a straight, falling sternpost. At the stern a broad rudder with a wooden hand tiller is indicated. The model has one deck and a clinker-built deckhouse, which covers a cabin and the well. The deckhouse has the longitudinally curved shape typical for ships of this type, and has a small hole in the roof for a chimney. Forward, against the deckhouse, a fitted windlass is specified; another one is positioned in the bow, as well as one in the stern and three small ones on the afterdeck. The sheer rises steeply towards the bow. The hull is round with a prominent keel and part of the planking is pierced for the well. The afterdeck has a deck horse for the main sheet and the foredeck has a mast hole. The model has four chains on either side.

The ‘Marker waterschip’ was originally a fishing vessel with a well or fish box in which the catch was kept alive. The hull is much like that of the botter, but without leeboards. It fished with trawl nets and could sail very fastly. From the late seventeenth century onwards these ‘waterschepen’ were mostly used to tow ships in camels over the shallow Pampus.

Literature

P. le Comte, Afbeeldingen van schepen en vaartuigen in verschillende bewegingen, Amsterdam 1831, pl. 35; J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 514; E.W. Petrejus, Oude zeilschepen en hun modellen, Bussum 1971, pp. 116-20; A.J. Hoving, ‘Ship Camels and Waterships’, Model Shipwright 76 (1991), pp. 32-36; R. Daalder and E. Spits, Schepen van de Gouden Eeuw, Zutphen 2005, pp. 43-50

Citation

J. van der Vliet, 2016, 'anonymous, Model of a Marker Waterschip, Netherlands, 1800 - 1858', in J. van der Vliet and A. Lemmers (eds.), Navy Models in the Rijksmuseum, online coll. cat. Amsterdam: https://data.rijksmuseum.nl/20053783

(accessed 11 December 2025 06:11:33).