Model van een kaapstander

's Lands Werf Amsterdam (mogelijk), 1794

Model van een kaapstander in een houten frame van twee niveaus. Het is een kaapstander voor acht windbomen en heeft geen pallen om het teruglopen te voorkomen. De houten koning loopt door tot op het benedenniveau. De trommel is geheel rond, de kiezen steken niet uit behalve bij de hiel waar zij verdikt zijn en kunnen op en neer bewegen. Onder de trommel is een hellend vlak aangebracht, waardoor de kiezen bij het ronddraaien op en neer bewegen en met hun verdikking de lijn op de trommel opschuiven. Het hellend vlak kan onder de trommel vandaan gehaald worden. Schaal 1:10 (schatting).

  • Soort kunstwerkdemonstratiemodel
  • ObjectnummerNG-MC-190
  • Afmetingenhoogte 25 cm x breedte 25,5 cm x diepte 25,5 cm
  • Fysieke kenmerkenhout en messing

's Lands Werf Amsterdam (possibly)

Model of a Capstan

? Amsterdam, Hellevoetsluis, 1794

Inscriptions

  • inscription, on the lower base:ASMUS / Invent 1794 / HellevoetSluys
  • label, on the lower base:190 former inventory label

Provenance

…; ? collection Jochem Pietersz Asmus (1755-1837), Amsterdam, 1807;1HNA 2.01.29.02 Dept. Marine, Aanhangsel I, inv. no. 20, La. F no. 8. Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague; transferred to the museum, 1883

Object number: NG-MC-190

Entry

Demonstration model of a capstan on a wooden frame with two levels.

The capstan is for eight bars without pawls to keep it from turning back. The wooden spindle comes down to the lower level. The barrel is completely round, the whelps can slide up and down and do not protrude outside the barrel except for at the heel. An inclined plane is hidden beneath the barrel, causing the whelps to move up and down when turning the barrel, their heel surging the rope up the barrel. The inclined plane can be removed from underneath the upper deck.

This design by Jochem Pietersz Asmus (1755-1837) is a variation of the capstan designs by Du Sahy (NG-MC-188) and Pierre Forfait (1752-1807) (NG-MC-189).2J.P. Asmus, Rapport van een reize naar de Fransche zeehavens aan den Oceaan in den jaar 1797, op ordre van het Bataafsche Gouvernement-Verzameling van differente stukken gedurende de reize naar de Fransche zeehavens in den Oceaan in den jaare 1797, 2 vols., s.l. 1797-1801, manuscript in HNA 2.01.29.01 Dept. Marine, inv. no. 451-18, vol. 2, pp. 121-24. A capstan of this type was used for some years on one of the slipways of the Navy dockyard at Flushing.3J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 190. Asmus mentions this model as part of the model collection of the Amsterdam Navy dockyard in 1807.4HNA 2.01.29.02 Dept. Marine, Aanhangsel I, inv. no. 20, La. F no. 8.

Two other identical models exist, one in the collection of the Maritiem Museum in Rotterdam5Rotterdam, Maritiem Museum, inv. no. M531. and the other in the Van Marum Collection in the Teylers Museum in Haarlem.6Haarlem, Teylers Museum, inv. no. FK 0024, see G.l’E. Turner, Van Marum’s Scientific Instruments in Teyler’s Museum, in E. Lefebvre and J.G. de Bruijn (eds.), Martinus van Marum: Life and Work, 6 vols., vol. 2, Leiden 1973, pp. 127-401, no. 64. The dating attributed to the model in the Van Marum Collection, however, conflicts with the above-mentioned context.

Scale (estimate) 1:10.

Literature

J.P. Asmus, Rapport van een reize naar de Fransche zeehavens aan den Oceaan in den jaar 1797, op ordre van het Bataafsche Gouvernement-Verzameling van differente stukken gedurende de reize naar de Fransche zeehavens in den Oceaan in den jaare 1797, 2 vols., s.l. 1797-1801, manuscript in HNA 2.01.29.01 Dept. Marine, inv. no. 451-18, vol. 2, pp. 121-24; J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 190; G.l’E. Turner, Van Marum’s Scientific Instruments in Teyler’s Museum, in E. Lefebvre and J.G. de Bruijn (eds.), Martinus van Marum: Life and Work, 6 vols., vol. 2, Leiden 1973, pp. 127-401, no. 64; J.H. Harland, ‘The Design of Winches Used at Sea in the 1800s’, The Mariner’s Mirror 77 (1991), no. 2, pp. 151-65, p. 158, fig. 4A; J.H. Harland, Capstans and Windlasses: An Illustrated History of their Use at Sea, Piermont, NY, 2003, p. 85

Citation

J. van der Vliet, 2016, 'possibly 's Lands Werf Amsterdam, Model of a Capstan, Amsterdam, c. 1797 - c. 1801', in J. van der Vliet and A. Lemmers (eds.), Navy Models in the Rijksmuseum, online coll. cat. Amsterdam: https://data.rijksmuseum.nl/200315741

(accessed 16 December 2025 22:00:01).

Footnotes

  • 1HNA 2.01.29.02 Dept. Marine, Aanhangsel I, inv. no. 20, La. F no. 8.
  • 2J.P. Asmus, Rapport van een reize naar de Fransche zeehavens aan den Oceaan in den jaar 1797, op ordre van het Bataafsche Gouvernement-Verzameling van differente stukken gedurende de reize naar de Fransche zeehavens in den Oceaan in den jaare 1797, 2 vols., s.l. 1797-1801, manuscript in HNA 2.01.29.01 Dept. Marine, inv. no. 451-18, vol. 2, pp. 121-24.
  • 3J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 190.
  • 4HNA 2.01.29.02 Dept. Marine, Aanhangsel I, inv. no. 20, La. F no. 8.
  • 5Rotterdam, Maritiem Museum, inv. no. M531.
  • 6Haarlem, Teylers Museum, inv. no. FK 0024, see G.l’E. Turner, Van Marum’s Scientific Instruments in Teyler’s Museum, in E. Lefebvre and J.G. de Bruijn (eds.), Martinus van Marum: Life and Work, 6 vols., vol. 2, Leiden 1973, pp. 127-401, no. 64.