Aan de slag met de collectie:
Model van een schroeflichttoestel
H. Huijgens, 1853 - 1856
Vroege stoomschepen schakelden bij gunstige weersomstandigheden over op zeilen. De scheepsschroef, die dan niet werd gebruikt, remde het schip echter af. Dit werd opgelost door de schroef in het schip te hijsen. Dit is een model van zo’n ontkoppelingsmechanisme. Het werd in 1856 aan de Koninklijke Marine aangeboden door Huijgens, die een dergelijk apparaat eerder had gezien op het Britse schip Duke of Wellington.
- Soort kunstwerkdemonstratiemodel
- ObjectnummerNG-MC-562
- Afmetingenhoogte 80,5 cm x breedte 60,2 cm x diepte 25,8 cm
- Fysieke kenmerkenhout, messing en touw
Identificatie
Titel(s)
Model van een schroeflichttoestel
Objecttype
Objectnummer
NG-MC-562
Beschrijving
Model van een schroefkoker tussen achtersteven en roersteven, met een deel van de kiel. Het schroeflichttoestel bestaat uit een los frame met een gewone tweebladige schroef, dat in de koker op en neer gehesen kan worden aan een touw, dat loopt over twee schijven boven in de schroefkoker en twee schijven in het schroefraam. De schroef is in een gleuf aan de schroefas verbonden; met de gleuf in verticale positie kan de schroef ontkoppeld worden. Het schroefraam beweegt over verticale rails tegen de achtersteven en de schroefsteven, die zijn voorzien van tanden; hierin vallen pallen van het schroefraam die het terugglijden voorkomen. De pallen kunnen door aan twee touwen te trekken worden teruggehouden, zodat het schroefraam kan zakken. De mik die het draaien van de schroef bij het hijsen belet, is in het schroefraam gemonteerd en wordt door een lange dopsleutel van bovenaf bediend. Het model is zeer gedetailleerd en kan uiteen genomen worden, zodat de samenstelling van de voering, de schroefas etc. bekeken kan worden.
Opschriften / Merken
etiket, op het frame: ‘562’ voormalig inventarisnummer
Onderdeel van catalogus
Vervaardiging
Vervaardiging
- modelmaker: H. Huijgens, Nederland
- naar ontwerp van anoniem, Verenigd Koninkrijk
Datering
1853 - 1856
Zoek verder op
Materiaal en techniek
Fysieke kenmerken
hout, messing en touw
Afmetingen
hoogte 80,5 cm x breedte 60,2 cm x diepte 25,8 cm
Toelichting
Dit model werd in 1856 door H. Huijgens aan de Marine aangeboden. Hij beschreef als eerste in Nederland dit specifieke ontkoppelingsmechanisme van schroef en schroefas, dat hij op het Britse schip de Duke of Wellington had gezien.
Dit werk gaat over
Onderwerp
Verwerving en rechten
Copyright
Herkomst
...; transferred from the Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague, to the museum, 1883
Documentatie
- J.M. Dirkzwager, 'De introductie van de "waterschroef" in de Nederlandse Marine', Industriële archeologie 3 (1983) nr. 7, p. 80-96.
- H. Huijgens, Opmerkingen op eene reis naar Engeland betrekkelijk voornamelijk inrigtingen en Schepen, bijzonder die met Stoomvermogen en Waterschroef, & Rapport betreffende verschillende punten op Schroefstoommachinerie betrekking hebbende, MSS in ARA 2.12.01 Min. Marine, Exh. 20/10/1853 N 11.
Duurzaam webadres
Als u naar dit object wilt verwijzen, gebruik dan de duurzame URL:
Vragen?
Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over dit object? Laat het ons weten!
H. Huijgens
Model of a Lifting Screw
Netherlands, United Kingdom, 1853 - 1856
Inscriptions
- label, on the frame:562 former inventory label
Provenance
...; transferred from the Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague, to the museum, 1883
Object number: NG-MC-562
Entry
Wooden model of the well of a lifting screw between sternpost and rudder post, with part of the keel.
In the well, a common two-blade propeller is hung in a frame, which can be lifted by means of a rope running over two sheaves in the frame and two at the top of the well of the screw. The propeller fits to the propeller shaft in a slot; when the slot is set in a vertical position, the screw can be disengaged. The ascent of the frame is controlled with vertical rails against sternpost and rudder post with teeth for the ratchets of the screw frame, which prevent the frame from falling back; by pulling two other ropes the ratchets can be released, thus lowering the screw. A prop mechanism that prevents the screw from turning when it is lifted, is fitted to the frame and operated from above with a long socket wrench.
The model is very detailed and can be taken apart, revealing such parts as the lining of the screw, the composition of the shaft, etc. It was offered to the Department of the Navy by H. Huijgens in 1856.1J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 562; HNA 2.12.01 Min. Marine, Exh. 8/8/1856 N68. He was the first in the Netherlands to mention this particular uncoupling mechanism of screw and shaft, which he had noticed on the British vessel Duke of Wellington in 1853.
Scale unknown.
Literature
H. Huijgens, Opmerkingen op eene reis naar Engeland betrekkelijk voornamelijk inrigtingen en schepen, bijzonder die met stoomvermogen en waterschroef & rapport betreffende verschillende punten op schroefstoommachinerie betrekking hebbende, s.l. 1853, manuscript in HNA 2.12.01 Min. Marine, Exh. 20/10/1853 N 11.; J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 562; A.A. Lemmers, Techniek op schaal. Modellen en het technologiebeleid van de Marine 1725-1885, Amsterdam 1996, 259; A.J. Hoving, ‘Screw Propulsion’, Model Shipwright 80 (1992), pp. 58-62; A.J. Hoving, Message in a Model: Stories from the Navy Model Room of the Rijksmuseum, Florence, OR 2013, pp. 196-99; J. Holtrop et al., ‘Schroefvoortstuwing. Een 19e eeuwse technische uitdaging’, Scheepshistorie 17 (2014), pp. 48-71
Citation
J. van der Vliet, 2016, 'H. Huijgens, Model of a Lifting Screw, Netherlands, 1853 - 1856', in J. van der Vliet and A. Lemmers (eds.), Navy Models in the Rijksmuseum, online coll. cat. Amsterdam: https://data.rijksmuseum.nl/200315829
(accessed 11 December 2025 17:05:28).Footnotes
- 1J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 562; HNA 2.12.01 Min. Marine, Exh. 8/8/1856 N68.