Zonnekompas

Rasmus Dekker, 1809

Kompas in cardanusring in een houten doos met handvaten. De vierkante houten kompasketel is verzwaard met een loden gewicht onderin. Op een van de zijden is een kantelende zonnewijzer opgericht: hij bestaat uit een in twee maal twaalf uur ingedeelde cirkel, die langs een boog van 90° gekanteld kan worden. In het midden van de zonnewijzer is een gnomon met twee draden opgericht, die kan draaien en met een wijzer het uur aangeeft op de cirkel. De papieren roos is versierd met dierenfiguren en met witte lak onderaan uitgebalanceerd; de onderkant is een pagina uit de Bijbel. Tegenover de zonnenwijzer is een messing strip als wijzer voor de roos aangebracht in de ketel; de ketel is ook aan de binnenzijde met potlood gedateerd.

  • Soort kunstwerkkompas
  • ObjectnummerNG-MC-871
  • Afmetingenhoogte 45,5 cm x breedte 33,2 cm x diepte 32 cm
  • Fysieke kenmerkenhout, messing, ijzer, lood, glas, papier en lak

Ontdek verder

meer door Rasmus Dekker

Octrooiaanvraag voor een schaal voor navigatiedoeleinden

Rasmus Dekker (eigenhandig gesigneerd), 1791

Octrooiaanvraag voor een schaal voor navigatiedoeleinden

Model van een schaal voor navigatiedoeleinden

Rasmus Dekker (vermeld op object), 1791

Model van een schaal voor navigatiedoeleinden

Vaartmeter

Rasmus Dekker (vermeld op object), ca. 1795 - ca. 1812

Vaartmeter

Rasmus Dekker

Sun Compass

Amsterdam, 1809

Inscriptions

  • inscription, inside the box, in pencil:1809

Provenance

...; transferred from the Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague, to the museum, 1883

Object number: NG-MC-871

Entry

Compass in gimbals in a wooden box with handles.

The square wooden compass bowl is weighted with lead inside. On one of the sides a sundial is mounted. It consists of a circle divided into two times twelve hours, which can be inclined along a vertical 90 degrees arc. In the middle of the circle, a double string gnomon that can be turned is mounted, with a needle indicating the hour on the circle. The paper compass card is ornamented with animal figures and balanced with white sealing wax beneath, the bottom is a page from the Bible. It is a card made by another manufacturer whose signature has been blacked out. The compass bowl has a brass indicator for the compass card in the side opposite the sundial. It is also dated with pencil on the inside.

This compass allows the reading of the compass error by observation only, without the need for any calculation.1J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 871.

Rasmus Dekker repeatedly tried to sell his inventions to the Dutch and French governments between 1791 and 1815, but was turned down on each occasion. They were tested by Hendrik Willem Lantsheer in 1810 and a number of instruments were bought for further testing in 1814, but in 1817 the Navy definitively declared Dekker’s inventions unfit for the service.

Literature

J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 871; C.A. Davids, Zeewezen en wetenschap. De wetenschap en de ontwikkeling van de navigatietechniek in Nederland tussen 1585 en 1815, Amsterdam/Dieren 1985, pp. 247-20

Citation

J. van der Vliet, 2016, 'Rasmus Dekker, Sun Compass, Amsterdam, 1809', in J. van der Vliet and A. Lemmers (eds.), Navy Models in the Rijksmuseum, online coll. cat. Amsterdam: https://data.rijksmuseum.nl/20054013

(accessed 10 December 2025 05:51:04).

Footnotes

  • 1J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 871.