Aan de slag met de collectie:
Model van de Oost-Indiëvaarder Merkurius van 58 stukken
anoniem, 1747
Dit scheepsmodel stond als pronkstuk in het Oost-Indisch Huis in Middelburg. In 1849 werd het in zeer verwaarloosde staat aan het ministerie van Marine overgedragen, dat het liet restaureren. Het model toont een typisch Zeeuwse Oost-Indiëvaarder uit het begin van de 18de eeuw. Hoewel het model een naam en bouwjaar draagt, is er bij de VOC geen Merkurius uit 1747 bekend.
- Soort kunstwerkscheepsmodel, pronkmodel, volmodel
- ObjectnummerNG-MC-652
- Afmetingenhoogte 234 cm x lengte 290 cm x breedte 117 cm
- Fysieke kenmerkenhout, messing, ijzer, mica, touw en textiel
Identificatie
Titel(s)
- Model van de Oost-Indiëvaarder Merkurius van 58 stukken
- Model van een Oost-Indiëvaarder van 58 stukken
Objecttype
Objectnummer
NG-MC-652
Beschrijving
Gepolychromeerd, getuigd spantmodel. De bewapening ontbrak reeds in 1858; zestig geschutpoorten zijn verdeeld over drie dekken. Het kleine galjoen heeft een gehelmde man als schegbeeld. Gewrongen spiegel en hol wulf met vier poorten. Het hek heeft twee verdiepingen en is uitbundig versierd met snijwerk van krulwerk en dierfiguren; het wapen van Zeeland en dat van Middelburg zijn erop aangebracht. De zijgalerijen, versierd met krulwerk, zijn klein en gesloten. Recht roer met vierkante roerkoning, stuurwiel op het halfdek. Op het model zijn drie ankers, een spil, een kombuis, scheepsbel en twee pompen aangebracht. De zeeg loopt naar voren en naar achteren op, twee dubbele barkhouten en één reehout, rond onderwaterschip. Het driemasttuig is voorzien van alle zeilen; de ezelshoofden zijn rond en de bezaansroede heeft een halve bezaan.
Opschriften / Merken
opschrift, op de achtersteven: ‘ANNO D.MERKURIUS 1747’
Onderdeel van catalogus
Vervaardiging
Vervaardiging
modelmaker: anoniem, Middelburg (Zeeland) (mogelijk)
Datering
1747
Zoek verder op
Materiaal en techniek
Fysieke kenmerken
hout, messing, ijzer, mica, touw en textiel
Afmetingen
hoogte 234 cm x lengte 290 cm x breedte 117 cm
Toelichting
De spiegel is duidelijk een overgangsvorm van platte naar gewrongen spiegel, iets lomper dan de latere gewrongen spiegel omdat de rantsoenhouten nog geen draaispanten zijn; dit schijnt een typische Zeeuwse vorm te zijn geweest in de vroege 18de eeuw. Er is geen Merkurius uit 1747 van de Oost-Indische Compagnie bekend. Het model heeft als pronkmodel in het Oost-Indisch Huis te Middelburg gestaan tot het in 1849 in verwaarloosde staat door het Departement van Financiën aan het Departement van Marine werd overgedragen. Het werd toen door Petrus van der Loo te Rotterdam gerestaureerd. Het tuig is in 1913 herzien.
Dit werk gaat over
Persoon
Onderwerp
Plaats
Verwerving en rechten
Copyright
Herkomst
…; Kamer Zeeland der Verenigde Oost-Indische Compagnie (Zeeland Chamber of the Dutch East India Company), Middelburg;{J.M. Obreen, _Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine_, The Hague 1858, no. 652.} transferred to the Ministerie van Financiën (Department of the Treasury), The Hague;{Ibid.} transferred to the Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague, 1849;{Ibid.} transferred to the museum, 1883
Documentatie
- C. A. Collins, Queries, Model of the E. I. Co.'s "Mercurius", in: The Mariner's Mirror IX (1923), p. 96.
- P. Marsden, The Wreck of the Amsterdam, Londen 1985.
- G.H.P. de Jonge, De Zeelandia (m 53). verslag van het onderzoek naar de achtergrond van het scheepsmodel Zeelandia in het Maritiem Museum 'Prins Hendrik' te Rotterdam, 1986.
- P. de Roo de la Faille, 'De gebouwen der Oostindische Compagnie', Oudheidkundig Jaarboek (1928), p. 69-70.
- A.L., 'De gebouwen der Oost-Indische Compagnie', Buiten (1918), p. 451.
Duurzaam webadres
Als u naar dit object wilt verwijzen, gebruik dan de duurzame URL:
Vragen?
Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over dit object? Laat het ons weten!
anonymous
Model of a 58-Gun Dutch East Indiaman
? Middelburg, 1747
Inscriptions
- inscription, on the stern:ANNO D.MERKURIUS 1747
Conservation
- Restauratieatelier Nederlandse Geschiedenis, 1966: rerigged
Provenance
…; Kamer Zeeland der Verenigde Oost-Indische Compagnie (Zeeland Chamber of the Dutch East India Company), Middelburg;1J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 652. transferred to the Ministerie van Financiën (Department of the Treasury), The Hague;2Ibid. transferred to the Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague, 1849;3Ibid. transferred to the museum, 1883
Object number: NG-MC-652
Entry
Polychromed and rigged wooden frame model of a three-masted ship with furled sails, mounted on a stand.
Sixty gun ports are indicated in three tiers. The armament was already missing in 1858. The small beakhead has a polychromed figure of Mercury with a winged helmet as a figurehead. The stern has a round tuck and a hollow counter pierced with four gun ports. The taffrail has two storeys and is ornamented with carvings of leafwork and animal figures and bears the coat of arms of Zeeland and of the city of Middelburg. The quarter galleries, decorated with carvings of foliage, are small, angled and closed. Below the stern a straight, square-headed rudder is indicated, and a steering wheel is fitted on the quarterdeck. The model has three anchors, a galley, one capstan, two pumps and a ship’s bell. The sheer rises towards both ends. The model has two double wales and one sheer rail. The hull is round and painted white below the waterline. The ship has a three-masted rig with all its sails. It has round mast caps and a lateen yard with a half mizzen.
The tuck of this model evidently has a transitory shape from a square to a round tuck, somewhat blunter than the round tuck because the fashion timbers are not yet cant timbers. Apparently this was a typical Zeeland feature in the early eighteenth century.
No Merkurius of 1747 of the Dutch East India Company is known to have existed. The model was a show model in the Oost-Indisch Huis in Middelburg until it was transferred from the Department of the Treasury to the Department of the Navy in January 1849.4HNA 2.12.01 Min. Marine, inv. nos. 3921-3959. It was in a bad state and was first restored by model maker Petrus van der Loo (1806-1864) in Rotterdam. The rigging was revised in 1913.
Scale unknown.
Literature
J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 652; A. Loosjes, ‘De gebouwen der Oost-Indische Compagnie’, Buiten (1918), pp. 130-31, 154-55, 186-88, 201-03, 292-96, 304-07, 344-47, 448-54, 460-64, p. 451; L.G. Carr Laughton, Old Ship Figure-Heads and Sterns, London/New York 1925, p. 174, fig. d; P. de Roo de la Faille, ‘De gebouwen der Oostindische Compagnie’, Oudheidkundig Jaarboek 8 (1928), pp. 3-133, pp. 69-70; R. van Luttervelt, Oude schepen / Old Ships, Amsterdam 1957, nos. 22-23, 25; G.H.P. de Jonge, De Zeelandia (m 53). Verslag van het onderzoek naar de achtergrond van het scheepsmodel Zeelandia in het Maritiem Museum ‘Prins Hendrik’ te Rotterdam, s.l. 1986; K. Zandvliet et al., The Dutch Encounter with Asia 1600-1950, exh. cat. Amsterdam (Rijksmuseum) 2002, no. 82; R. Daalder and E. Spits, Schepen van de Gouden Eeuw, Zutphen 2005, pp. 83-90
Citation
J. van der Vliet, 2016, 'anonymous, Model of a 58-Gun Dutch East Indiaman, Middelburg, 1747', in J. van der Vliet and A. Lemmers (eds.), Navy Models in the Rijksmuseum, online coll. cat. Amsterdam: https://data.rijksmuseum.nl/200315849
(accessed 6 December 2025 20:49:34).Footnotes
- 1J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 652.
- 2Ibid.
- 3Ibid.
- 4HNA 2.12.01 Min. Marine, inv. nos. 3921-3959.