Aan de slag met de collectie:
Halfmodel van een schroefstoomschip
Rijkswerf Vlissingen, 1857
Gepolychromeerd, geheel beplankt mallenmodel (stuurboord) van een driemast schroefstoomschip. Achttien geschutpoorten op het hoofddek. Het schegbeeld is een vergulde torso van en geharnaste man, blootshoofds. Elliptisch hek van één verdieping, zijgalerij van één verdieping; roer met ronde roerkoning (Amerikaans roer) en recht roerblad met afgeronde hoeken; het model heeft een schroefraam en schroefkoker voor een schroeflichttoestel. Zeeg nagenoeg vlak, één reehout. Rondspant; achter de schroefsteven komt de kiel omhoog. Schaal 1:50 (schaal op model).
- Soort kunstwerkscheepsmodel, werfmodel, halfmodel
- ObjectnummerNG-MC-491
- Afmetingenhoogte 38 cm x diepte 177 cm x diepte 18 cm
- Fysieke kenmerkenhout en messing
Identificatie
Titel(s)
Halfmodel van een schroefstoomschip
Objecttype
Objectnummer
NG-MC-491
Beschrijving
Gepolychromeerd, geheel beplankt mallenmodel (stuurboord) van een driemast schroefstoomschip. Achttien geschutpoorten op het hoofddek. Het schegbeeld is een vergulde torso van en geharnaste man, blootshoofds. Elliptisch hek van één verdieping, zijgalerij van één verdieping; roer met ronde roerkoning (Amerikaans roer) en recht roerblad met afgeronde hoeken; het model heeft een schroefraam en schroefkoker voor een schroeflichttoestel. Zeeg nagenoeg vlak, één reehout. Rondspant; achter de schroefsteven komt de kiel omhoog. Schaal 1:50 (schaal op model).
Opschriften / Merken
- opschrift, linksonder, op een vierkant metalen label: ‘EVERTSEN / Fregat met Stoomvermogen.’
- opschrift, rechtsonder, op een stuk papier, in inkt: ‘Voornaamste Afmetingen / [measurements and armament] / Vlissingen, 9 Mei 1857 / De Hoofd Ingenieur der Marine / Turk’
- etiket, midden rechts: ‘491’ voormalig inventarisnummer
- schaalverdeling, rechtsonder: messing schaalverdeling in duimen
Onderdeel van catalogus
Vervaardiging
Vervaardiging
modelmaker: Rijkswerf Vlissingen, Vlissingen
Datering
1857
Zoek verder op
Materiaal en techniek
Fysieke kenmerken
hout en messing
Afmetingen
hoogte 38 cm x diepte 177 cm x diepte 18 cm
Toelichting
Het schroefstoomschip van 51 stukken Evertsen, lang 63.5-67 m, werd in 1854-1857 te Vlissingen gebouwd door L.K. Turk; in 1881 te Willemsoord van machines en ketels ontdaan; herdoopt Neptunus in 1893; afgevoerd in 1921. De constructie van het achterschip met schroefkoker, geïnspireerd op Engelse voorbeelden en tegen de wil van de ingenieurs opgelegd door minister van Marine J. Enslie en diens adviseur H.G. Jansen, was geen succes, omdat de lijn van het achterschip door het gat werd verstoord. Het kwam zelfs tot een parlementaire enquète in 1861 over de Eversten en de Admiraal van Wassenaer, die beide van deze constructie waren voorzien en zo hevig trilden, dat men vreesde dat het gehele achterschip zou afbreken. Voor daaropvolgende schepen werd op advies van Tromp gekozen voor een ontwerp van L.K. Turk.
Dit werk gaat over
Persoon
Onderwerp
Verwerving en rechten
Copyright
Herkomst
...; transferred from the Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague, to the museum, 1883
Documentatie
- J.M. Dirkzwager, 'De introductie van de "waterschroef" in de Nederlandse Marine', Industriële archeologie 3 (1983) nr. 7, p. 80-96.
- J.M. Dirkzwager, Schroefvoortstuwing, MS 1989, RM.
Duurzaam webadres
Als u naar dit object wilt verwijzen, gebruik dan de duurzame URL:
Vragen?
Ziet u een fout? Of heeft u extra informatie over dit object? Laat het ons weten!
Rijkswerf Vlissingen
Half Model of a Screw Steamer
Flushing, 1857
Inscriptions
- inscription, bottom left, on a square metal label:EVERTSEN / Fregat met Stoomvermogen.
- inscription, bottom right, on a piece of paper, in ink:Voornaamste Afmetingen / [measurements and armament] / Vlissingen, 9 Mei 1857 / De Hoofd Ingenieur der Marine / Turk
- label, centre right:491 former inventory label
- scale, bottom right: brass scale in inches
Provenance
...; transferred from the Ministerie van Marine (Department of the Navy), The Hague, to the museum, 1883
Object number: NG-MC-491
Entry
Polychromed and fully planked wooden half bracket model of the starboard side of a three-masted screw steamer, mounted on a rectangular, white-painted wooden backboard.
The side of the ship that is painted black is planked on top of frame moulds. Eighteen gun ports are painted on the side, placed in one tier. A white, horizontal band highlights the gun deck. At the bow and stern the bulwark is raised with square hances. The bow features a detailed beakhead with a gold-painted male torso in armour as a billethead. The stern is elliptical and has a single-storey quarter gallery. Below the stern an empty aperture for a screw propeller and a round-headed rudder with a rectangular blade and rounded corners are indicated. The model has a well for lifting the screw propeller. The sheer is virtually flat. One sheer rail is indicated. The hull is round and painted a metallic copper colour below the waterline. The keel rises from the sternpost to the rudderpost. The position of three masts and the bowsprit is shown in a truncated form, the foremast is missing but is still visible.
This model was sent from Flushing to the Department of the Navy in The Hague on 9 May 1857.1See inscription; HNA 2.12.01 Min. Marine, inv. no. 3985. The 51-gun screw steamer Evertsen, measuring 63.5 to 67 metres in length, was built by Lambertus Katharinus Turk (1811-1873) at Flushing from 1854 to 1857.2J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 491. Its steam engines were removed in Willemsoord in 1881. It was renamed Neptunus in 1893 and was finally decommissioned in 1921.3A.J. Vermeulen, De schepen van de Koninklijke Marine en die der gouvernementsmarine 1814-1962, The Hague 1962, p. 55.
The construction of the stern with the well for lifting the screw propeller, inspired by British examples and imposed on the Dutch engineers by Secretary of the Navy James Enslie and his advisor H.G. Jansen, proved to be a failure. It spoiled the lines of the stern, which vibrated so badly that it was feared that the entire stern would break off. In 1861 the whole affair escalated into a parliamentary enquiry on the performance of Evertsen and Admiraal van Wassenaer, which were both built to this design. Following Tromp’s advice, subsequent ships were built according to Lambertus Katharinus Turk’s (1811-1873) design.
Scale (on model) 1:50.
Literature
J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 491; L.K. Turk, Mededeeling omtrent het ontwerpen en den bouw van Z.M. fregat met stoomvermogen Evertsen, Flushing 1862; A.J. Vermeulen, De schepen van de Koninklijke Marine en die der gouvernementsmarine 1814-1962, The Hague 1962, p. 55; J.M. Dirkzwager, ‘De introductie van de “waterschroef” in de Nederlandse Marine’, Industriële archeologie 7 (1983), pp. 80-96
Citation
J. van der Vliet, 2016, 'Rijkswerf Vlissingen, Half Model of a Screw Steamer, Flushing, 1857', in J. van der Vliet and A. Lemmers (eds.), Navy Models in the Rijksmuseum, online coll. cat. Amsterdam: https://data.rijksmuseum.nl/20053772
(accessed 16 December 2025 14:33:35).Footnotes
- 1See inscription; HNA 2.12.01 Min. Marine, inv. no. 3985.
- 2J.M. Obreen, Catalogus der verzameling modellen van het Departement van Marine, The Hague 1858, no. 491.
- 3A.J. Vermeulen, De schepen van de Koninklijke Marine en die der gouvernementsmarine 1814-1962, The Hague 1962, p. 55.