OCT is een techniek die het mogelijk maakt om hoge-resolutie dwarsdoorsnede-beelden te maken van transparante en semi-transparante materialen. Dit wordt gedaan met nabij-infrarood licht. Op de Nachtwacht wordt OCT gebruikt om het oppervlak en de interne structuur van vernislagen en andere semi-transparante te visualiseren zonder het schilderij aan te raken.
Optische coherentietomografie (OCT)
De OCT-techniek wordt hier ingezet in samenwerking met het Amsterdam UMC-locatie AMC, waar het wordt toegepast om 3D-beelden te maken van biologisch weefsel in medisch-wetenschappelijk onderzoek. Deze techniek kan vergeleken worden met echografie, waarbij geluid wordt gebruikt in plaats van licht. Daarnaast wordt OCT toegepast om bijvoorbeeld ogen te onderzoeken op afwijkingen aan het netvlies.
Hoe werkt het?
OCT maakt gebruik van nabij-infrarood licht. Het licht wordt op het object gefocust, waar het licht zowel door het oppervlak als de structuren onder het oppervlak wordt weerkaatst en verstrooid. Het verschil in brekingsindex tussen de verschillende lagen en structuren zorgt voor contrast op het OCT-beeld. De brekingsindex is een maat voor de lichtsnelheid in een medium en geeft aan in welke mate licht wordt weerkaatst en afgebogen op het grensvlak tussen twee media. Het terug-verstrooide licht wordt vervolgens opgevangen en gemeten met behulp van een interferometer om dwarsdoorsnede-beelden te maken met een microscopische resolutie. Hoe diep het OCT-signaal doordringt hangt sterk af van de eigenschappen van het materiaal. In biologisch weefsel kunnen vaak dwarsdoorsnede-beelden tot 2 cm in de diepte worden gemaakt. Door vervolgens een gebied van een paar centimeter te scannen kan een 3D volume worden gevisualiseerd.
Op de Nachtwacht
Op de Nachtwacht wordt OCT ingezet om dwarsdoorsnedes van de vernislagen en andere semi-transparante lagen af te beelden. Hieruit kan het aantal lagen en de dikte van de lagen worden bepaald. De diepte van de OCT-beelden is beperkt tot lagen met een mate van transparantie, waarin het licht kan indringen en weer worden terug-verstrooid. Meestal betekent dit dat vernislagen, glacislagen en semi-transparante verflagen goed in beeld kunnen worden gebracht. Een bijkomend voordeel is dat met OCT het vernisoppervlak en het onderliggende verfoppervlak nauwkeurig worden afgebeeld. Hiermee kan bijvoorbeeld worden bepaald of een laag nog intact is of sleets is geworden. Tijdens het OCT-onderzoek van de Nachtwacht zullen er 3D-beelden met een oppervlak van 1 bij 1 cm worden gemaakt op geselecteerde locaties om inzicht te geven op vragen binnen het conserveringsonderzoek.
