De Tempelwachters

00:00:03 Menno Fitski: En we waren die kist aan het openmaken en die beelden lagen daarin, ingewikkeld in doeken, net alsof ze met verband omwikkeld waren. En het was net alsof ze levend waren, dat ze elk ogenblik op konden staan en dat verband konden afscheuren en er vandoor konden gaan. Dat is wel een gevoel dat ik nog steeds heb, dat die beelden een beetje leven. Het zijn geen gewone stukken hout. Ik weet niet of jij dat ook zo voelt?

00:00:31 Adil Boughlala: Ik vind ze wel heel echt lijken.

00:00:31 Valentijn Rambonnet: Dit zijn Adil en Menno. Adil is een scholier en schreef in 2017 een profielwerkstuk over Chinese en Japanse kunst. Hij is in gesprek met Menno, die bij het Rijksmuseum werkt. Dit is 'In het Rijks', de podcast van het Rijksmuseum waarin conservatoren, experts en kunstenaars bijzondere verhalen vertellen over kunstwerken en hun makers. Hoe meer je weet, hoe meer je ziet.

00:01:01 Adil Boughlala: Ik denk ook omdat ze zo groot zijn, dat ze heel overweldigend overkomen.

00:01:05 Menno Fitski: Dat was natuurlijk ook de bedoeling van die beelden.

00:01:06 Adil Boughlala: Zoiets zie je niet heel vaak, omdat wij ook de enige in Europa zijn met zulke beelden.

00:01:12 Menno Fitski: Ja.

00:01:12 Adil Boughlala: Ik denk dat die tempelwachters echt het waard zijn.

00:01:16 Valentijn Rambonnet: Mijn naam is Valentijn Rambonnet. Ik werk als educator voor het Rijksmuseum. In vier speciale afleveringen van deze podcast volg ik scholieren die op onderzoek gaan in dit museum. Elk jaar worden leerlingen uit heel Nederland uitgenodigd om een profielwerkstuk te maken met een link naar de collectie van het Rijksmuseum. De scholieren die het beste werkstuk maken volgen een vijfdaagse traineeship. Ze ontmoeten conservatoren en krijgen zo een kijkje achter de schermen. En ik begeleid ze daarbij. In deze aflevering probeert Adil antwoord te vinden op de vraag wat twee overweldigend grote Japanse beelden doen in een Nederlands museum.

00:01:56 Menno Fitski: En hoe komt het dat jij daar zo in geïnteresseerd bent geraakt?

00:01:59 Adil Boughlala: In 2017 heb ik een profielwerkstuk geschreven over de Europese invloeden op Oost-Aziatische kunst. En tijdens dat onderzoek heb ik de twee tempelwachters leren kennen, en die beelden fascineerden mij zo erg veel dat ik eigenlijk een beetje afvraag waarom we die hebben in Nederland.

00:02:18 Valentijn Rambonnet: Adil kan zich nog goed herinneren dat hij voor het eerst die twee grote, dreigende tempelwachten zag.

00:02:24 Adil Boughlala: Toen ik eenmaal die trappen naar beneden liep, in het paviljoen, en het hoekje om liep zag ik ze in de verte en ik dacht: wauw die zijn echt heel groot. Ze leken alsof ze elk moment konden bewegen. Ze zijn heel beangstigend, dat wel. Ik denk dat je ook zonder veel achtergrondinformatie eigenlijk al weet waarvoor ze dienen: dat ze geesten buitenhouden. Want ze houden hun hand voor. En dan is mijn vraag eigenlijk van: wat houden dus eigenlijk precies buiten? Want ze staan voor een tempel.

00:02:54 Menno Fitski: Ze staan bij een poort van de tempel en ze houden het kwaad - alles wat het boeddhisme bedreigt - buiten. Dat is de eerste betekenis van die beelden, die is heel duidelijk. En daar zit nog veel meer betekenis achter: dat is juist zo leuk. Eén heeft zijn mond open, die maakt het geluid 'A'. De andere heeft zijn mond dicht en heeft het geluid 'Hmm'. Dat zijn de eerste en de laatste klanken. En tussen die beelden in zitten alle klanken vervat, alle woorden die gevormd kunnen worden en dus kennis, de echte ware kennis die in dat boeddhisme zit. En die bezoeker die door die poort gaat, die krijgt dan ook symbolisch die kennis. Een tempel is natuurlijk een terrein waar de verlichte kennis heerst.

00:03:37 Adil Boughlala: En ze houden ook allebei iets vast, toch?

00:03:39 Menno Fitski: Precies, dat heeft ook met die kennis te maken. Ze houden een Fatsra vast. En dat - in de letterlijke betekenis - is dat diamant, want die kennis, die ware kennis, is zo hard als een diamant daar kun je niks aan afdoen. En met die kennis verpletter je de onwetendheid, de onnozelheid.

00:03:55 Adil Boughlala: Die tempelwachters, die zijn 600 jaar oud. Ze hebben eeuwenlang voor de poort van een tempel gestaan met eigenlijk als enig doel alles buiten houden en mensen hun kennis te beschermen. Vind je het dan niet een beetje disrespectvol dat je het dan in een andere context zet? Want je zet ze nu als voorwerp in een museum, ze bewaken niks meer. Verliezen ze dan eigenlijk niet een beetje hun functie vanuit het boeddhisme?

00:04:22 Menno Fitski: Ja, natuurlijk. Dat geldt voor alle museumvoorwerpen uit Europa en Azië. Maar zeker ook met deze beelden heb je wel dat gevoel dat ze een functie hadden en dat je goed voor ze moet zorgen. Je hebt ervoor gezorgd dat ze uit Japan zijn gekomen, dan moet je er ook zorgen dat ze zich thuis gaan voelen. En daarvoor hebben we die ceremonie gehouden met priesters die daarvoor die beeld hebben gezeten. En wat die gedaan hebben, die hebben een ceremonie opgevoerd die een ogen open-ceremonie heet, zodat de... Het laatste wat je doet als je een boeddhistisch beeld maakt, is dat je de ogen inschildert en daarmee komt dat beeld tot leven. En dat hebben ze opnieuw gedaan, waardoor die beelden symbolisch weer ingewijd zijn. En officieel zijn ze nu ook weer in functie. Dus je kunt er voor gaan staan en -

00:05:13 Adil Boughlala: Maar in een andere context?

00:05:14 Menno Fitski: Ja.

00:05:14 Adil Boughlala: Zijn de tempelwachters ook een beetje pronkstukken van het Rijksmuseum?

00:05:17 Menno Fitski: Ja, en dat heeft me wel verrast. Er zijn heel veel mensen waarvoor die beelden heel belangrijk zijn geworden. Ik kan je daar wel een voorbeeld van geven. Er was iemand die heeft op een gegeven moment een einde aan zijn eigen leven gemaakt, want die was zo ziek dat die niet meer verder wilde. En in de laatste week van zijn leven - letterlijk de laatste week - wilde die nog één ding doen, dat was naar de tempelwachters komen. Dus toen zijn we daar geweest met zijn vrouw en kind, en hebben we daar op de grond - hij in een rolstoel - gezeten voor die beelden, om te praten over kennis. Die poort van kennis die als je doodgaat kun je dat ook zien als je gaat die poort door wat ligt erachter. Daar hebben we het over gehad, dat was heel emotioneel. Dus voor sommige mensen zijn die beelden echt heel belangrijk geworden. Belangrijker dan je ooit kunt voorstellen als conservator.

00:06:13 Adil Boughlala: Sorry. Een beetje heel erg onder de indruk van het verhaal.

00:06:26 Valentijn Rambonnet: Maar, los van het indrukwekkende verhaal zijn nog niet alle vragen van Adil beantwoord. Waarom wilde het Rijksmuseum nu precies deze beelden?

00:06:34 Menno Fitski: Dat ze indrukwekkend waren, dat zag je natuurlijk gelijk. En het is ook zo mooi, want we hebben in het paviljoen al heel veel boeddhabeelden, beelden die er een beetje zen eruitzien. En niet alle Japanse kunst is zen, helemaal niet. Niet alle boeddhistische cultuur is zen. En dat geven deze beelden nu juist zo mooi weer. Dus het was ook echt een aanvulling want mensen willen graag altijd zen in Japan zien, maar het is mooi om dat beeld een beetje bij te stellen.

00:07:02 Adil Boughlala: Een beetje afwisseling in het paviljoen?

00:07:03 Menno Fitski: Ja, het echt te kunnen laten zien dat het niet alleen maar vredige boeddha's zijn in Japan maar ook hele actieve goden.

00:07:11 Adil Boughlala: Maar was dat dan ook makkelijk om die beelden te bemachtigen?

00:07:13 Menno Fitski: Nee, ik dacht: dat kan helemaal nooit lukken maar op een gegeven moment leek het er toch op. En het was ook wel - er zijn helemaal geen tempelwachters in Europa. In geen museum in Europa waren tempelwachters.

00:07:27 Adil Boughlala: In heel Europa niet?

00:07:27 Menno Fitski: Nee. Dus het was heel makkelijk om mensen te vertellen waarom dit echt een toevoeging was.

00:07:31 Adil Boughlala: Het is ook heel bijzonder.

00:07:33 Menno Fitski: Ja, het zijn echte mooie beelden. En we hebben natuurlijk netjes gevraagd aan de Japanse overheid of we het wel mochten kopen. Het hielp mee dat wij het nationaal museum zijn. Bovendien de tempel waaruit ze komen die is niet meer in gebruik, die is leeg. De monniken zijn weg. De streek is ontvolkt. Dus die beelden waren al verkocht. Het is niet zo dat wij ze uit die tempel gehaald hebben, dat is natuurlijk wel goed.

00:07:58 Valentijn Rambonnet: Bijzondere beelden dus. Toch vraagt Adil zich af: wat doet die Aziatische kunst eigenlijk in het Rijksmuseum?

00:08:05 Menno Fitski: Ja, dat is een beetje verrassend. Ik denk dat dat met onze geschiedenis te maken heeft. We hebben natuurlijk al heel lang contact met Azië, meer dan 400 jaar. We zijn daar met handelsschepen heen gegaan om handel te drijven. We hebben er een kolonie gehad.

00:08:20 Adil Boughlala: Dus eigenlijk een beetje laten zien wat de Nederlandse geschiedenis - met bijvoorbeeld Japan - was?

00:08:24 Menno Fitski: Ja. Nederland heeft natuurlijk over zee altijd gekeken. Het is niet alleen maar Nederland, we zijn altijd erop uitgegaan, dat is onderdeel geworden van Nederlandse identiteit. Vandaar ook dat het best mag dat je dat in het Nederlands nationaal museum terugziet. Dus daarom hebben we Aziatische kunst in het Rijksmuseum. En ook het feit dat je in het Rijksmuseum - waar je natuurlijk 'De Nachtwacht' verwacht, dat weet iedereen. Je moet iets onverwachts vinden in Nederland iets waar je niet naar op zoek was. Anders ben je geen groot museum, een groot museum is een plek waar je verrast wordt door iets wat je niet gezocht had, maar wel mooi vindt.

00:09:06 Valentijn Rambonnet: En dat snapt Adil als geen ander. Hij was nooit aan zijn profielwerkstuk begonnen als hij niet was geraakt door de tempelwachters. Ondertussen kijkt Adil alweer verder, naar de toekomst. Hij is geïnteresseerd in het verschil tussen culturen en zoekt daarbij een passende studie. Hij heeft ook al een idee wat voor werk hij wil gaan doen.

00:09:25 Adil Boughlala: Nou misschien word ik wel conservator.

00:09:28 Menno Fitski: Waarom niet?

00:09:29 Adil Boughlala: Ja, waarom niet? Dat lijkt me heel leuk.

00:09:29 Menno Fitski: Iemand moet in een museum werken. Waarom niet jij? Hartstikke goed.

00:09:31 Adil Boughlala: Precies.

00:09:31 Menno Fitski: Zo doen we dat.

00:09:34 Adil Boughlala: Misschien wel Aziatische kunst.

00:09:36 Menno Fitski: Afgesproken.

00:09:37 Adil Boughlala: Ja, ik kom voor je baan.

00:09:39 Valentijn Rambonnet: Je hoorde Adil Boughlala en conservator Menno Fitski. Je luisterde naar een speciale aflevering van 'In het Rijks' waarin we samen met scholieren op onderzoek gaan in het Rijksmuseum. Vond je dit een interessante podcast? Laat dan een review achter. Dat helpt andere om deze podcast makkelijker te vinden.