De standaardmeter

00:00:00 Maria Holtrop: Het was in 1792. De wereld stond op zijn kop. Revolutionaire oorlogen, dus dat ging helemaal mis, want zij gingen daar met grote bepakkingen op pad en ze werden totaal gewantrouwd. Elke keer als ze ergens kwamen dachten ze: wat zijn dit voor mensen en wat komen die doen? Dus dan werden ze weer... Nou, dat waren weer allemaal problemen.

00:00:18 Janine Abbring: Het werkte voor geen meter.

00:00:19 Maria Holtrop: Het werkte voor geen meter, inderdaad.

00:00:22 Janine Abbring: Van de meeste voorwerpen in het Rijksmuseum weten we hoe oud ze zijn en door wie ze zijn gemaakt, maar heb je er ooit wel eens over nagedacht hoe oud een meter is en dat iemand dat dus ooit heeft bedacht? Conservator Maria Holtrop is verantwoordelijk voor de collectie maten en gewichten en zij vertelt alles over de meter.

00:00:44 Janine Abbring: Ik ben Janine Abbring en dit is 'In het Rijksmuseum', de podcast van het Rijksmuseum, waarin we bijzondere verhalen vertellen over voorwerpen en hun makers. Verdeeld over vier verdiepingen en 80 zalen zie je in het Rijksmuseum meer dan 8000 voorwerpen. In deze podcast bespreken we per aflevering één object, waarvan de meesten in het museum te zien zijn. In dit seizoen: voorwerpen uit de achttiende eeuw, te vinden in één van de vleugels op de eerste verdieping. Met in deze aflevering: waarom is een meter een meter? Wil je weten hoe deze meter eruit ziet ga dan naar rijksmuseum.nl/podcast.

00:01:34 Janine Abbring: Nou gaat deze podcast-serie over voorwerpen en hun makers, schilderijen, beeldjes, et cetera, maar het is eigenlijk voor het eerst dat ik kijk naar een concept. Een idee in een doosje eigenlijk, want waar kijken we naar? Kun jij het omschrijven?

00:01:50 Maria Holtrop: We kijken naar een simpel houten doosje bekleed met rood fluweel, zodat het object dat erin zit geen krassen krijgt en veilig opgeborgen is. Het object zelf is eigenlijk een ijzeren staaf. Nou ja, misschien wel letterlijk een lineaal, want die vorm heeft het ook, behalve dat er geen streepjes opzitten. Dit is de moeder-meter of eigenlijk de dochter-meter.

00:02:16 Janine Abbring: Leg uit!

00:02:17 Maria Holtrop: De moeder-meter betekent dat er op een bepaald moment één stuk ijzer is gemaakt en daarvan is besloten: dat is de meter en alle andere meters ter wereld moeten precies zo lang zijn als die meter, want dan weten we dat het meters zijn.

00:02:38 Janine Abbring: Ik heb zoveel vragen hierover. Wanneer is dit bedacht? Van wanneer is dit voorwerp?

00:02:42 Maria Holtrop: Dit voorwerp is uit 1799 en het komt eigenlijk voort uit de natuurkundige conferentie die in de winter van 1798 - 1799 is gehouden op initiatief van de Fransen. We zitten in de Franse revolutietijd. Het Franse Keizerrijk is bezig en die Franse revolutionairen wilden, vanuit hun eigen filosofie, dat dingen universeel werden.

00:03:05 Janine Abbring: Dus voor die tijd was een meter nog geen standaard eenheid?

00:03:08 Maria Holtrop: Nee, zeker niet. Voor die tijd was alles wat je moest meten, wat je moest wegen, enzovoort, gebaseerd op het lichaam.

00:03:15 Janine Abbring: Kun je daar voorbeelden van geven?

00:03:17 Maria Holtrop: Bijvoorbeeld de el. Dat is de afstand tussen je elleboog en je pols. De duim, nou, dat zegt het al en de voet, maar ook andere, wat poëtischere namen, zoals bijvoorbeeld de morgen. Dat is de afstand die een boer in een morgen kan bewerken.

00:03:33 Janine Abbring: Oh wauw!

00:03:34 Maria Holtrop: Dat zijn dus allemaal afstanden die niet universeel zijn, zoals de meter.

00:03:38 Janine Abbring: Nee, want mijn el is heel anders dan jouw el.

00:03:40 Maria Holtrop: Ja, maar het heeft wel zin, want als ik altijd bij jou stof koop dan weet ik dat jij niet kunt sjoemelen, want jouw el verandert niet. Net als dat ik een boer ben en ik heb een heel groot stuk land, dan is het eigenlijk wel handig om te weten hoeveel dagen ik nodig heb om dat te bewerken. Dus als dat vijf morgen is dan weet ik hoeveel dat is, terwijl bij vijf hectare is dat helemaal niet in verhouding tot het werk wat ik daar insteek.

00:04:05 Janine Abbring: Een heel persoonlijk systeem eigenlijk.

00:04:07 Maria Holtrop: Een heel persoonlijk systeem en dat is heel erg ontstaan vanuit regio 's vanuit de stad, dus bijvoorbeeld een Amsterdamse el... Er worden natuurlijk uiteindelijk wel een soort van standaarden gemaakt. Je hebt Amsterdamse ellen, je hebt Rotterdamse ellen, enzovoort. Dat heeft er ook mee te maken dat je als persoon niet heel vaak zowel op de markt in Amsterdam, als ook in Rotterdam komt.

00:04:28 Janine Abbring: Dus je wist gewoon als Rotterdamse stoffenhandelaar of als stoffenaankoper-

00:04:31 Maria Holtrop: Ja, dan ga je daarnaartoe.

00:04:33 Janine Abbring: Ja en dan was die Amsterdamse misschien wel ietsje kleiner, bijvoorbeeld. Of groter.

00:04:37 Maria Holtrop: Jazeker. Je hebt Rijnlandse voeten en die zijn ook weer iets meer standaard geworden en de Amsterdamse voeten. Dat heeft vaak te maken met de plek die zo'n locatie heeft in de wereldmarkt, dus het is niet zo gek dat op een bepaald moment Amsterdamse maten wat meer standaard werden.

00:04:53 Janine Abbring: Universeler.

00:04:53 Maria Holtrop: Niet universeel, want het is maar op bepaalde plekken dan weer, weet ik veel, Groningse maten. Dan heb je ook nog, wat betreft inhoudsmaten, dat die afhangen van het product dat erin gaat. Dus bier heeft een andere inhoudsmaat dan boter-

00:05:06 Janine Abbring: Of suiker.

00:05:06 Maria Holtrop: -dan graan, dan suiker.

00:05:09 Janine Abbring: Tijdens die Franse revolutie kwam er dus behoefte aan een universeel systeem?

00:05:14 Maria Holtrop: Ja, om dus los te komen...Want dat is natuurlijk überhaupt met die Franse revolutie, dat ze gewoon los willen komen van willekeurigheid. Ze willen vrijheid, gelijkheid, broederschap. Ze willen universele gedachtes maken voor de mensen.

00:05:27 Janine Abbring: Waarden.

00:05:27 Maria Holtrop: Ja en daar denken ze over na en één van die dingen is dus maten en gewichten.

00:05:33 Janine Abbring: Hoe kwamen ze dan uit bij een meter? Want dat is eigenlijk zoiets abstracts als dat nog niet bestaat.

00:05:40 Maria Holtrop: Nee, dat is dus echt een afspraak. Wat ze hebben gedaan is dat ze het wilden baseren op de aarde, dus ze wilden de meridiaan van de aarde - dat is een lijn van de ene pool tot aan de andere pool over de kromming heen - meten en daar wilden ze één 40 miljoenste deel van.

00:05:58 Janine Abbring: Dit is absurd ambitieus.

00:05:59 Maria Holtrop: Ja, klopt. Wat ze hebben gedaan is, dat ze twee wetenschappers erop uit hebben gestuurd om een deel van die meridiaan te meten die dwars door Parijs loopt. Eentje ging naar Duinkerken en de ander ging naar Barcelona. De lijn die daartussen zit was dan weer een deel van de rest van de meridiaan.

00:06:18 Janine Abbring: Hoe gingen ze dat dan meten als er nog geen meter was?

00:06:21 Maria Holtrop: Nou ja, ze kunnen wel meten.

00:06:23 Janine Abbring: Maar hoe meet je dat dan? Waar meten ze dat dan mee?

00:06:26 Maria Holtrop: Op zich vind ik dat eigenlijk een leuke vraag. Ik heb me dat zelf niet afgevraagd, maar ik denk gewoon met de oude afstandsmaten, dus met ellen of voeten. Dat weet ik eigenlijk niet, maar ze gingen met enorm veel materiaal op pad, want ze moesten ook nog de kromming meten.

00:06:43 Janine Abbring: Meenemen in de berekeningen.

00:06:45 Maria Holtrop: Nou ja, het is een enorm natuurkundig verhaal. Ik, als eenvoudige historicus, kan dat maar ten dele volgen.

00:06:51 Janine Abbring: Ze wilden dus dat die nieuwe standaardmaat een zoveelste deel moest worden van die meridiaan. Hoeveelste deel hebben we het dan over?

00:06:55 Maria Holtrop: Veertig miljoenste deel.

00:07:01 Janine Abbring: Veertig miljoenste deel. Fascinerend! Ze gingen erop uit en hoelang deden ze daarover?

00:07:06 Maria Holtrop: Ze dachten van: nou, we zijn daar een maand of zo mee bezig. Alleen, het was in 1792. De wereld stond op zijn kop. Revolutionaire oorlogen, dus dat ging helemaal mis, want zij gingen daar met grote bepakkingen op pad en ze werden totaal gewantrouwd. Elke keer als ze ergens kwamen dachten ze: wat zijn dit voor mensen en wat komen die doen? Dus dan werden ze weer...Nou, dat waren weer allemaal problemen.

00:07:29 Janine Abbring: Het werkte voor geen meter.

00:07:30 Maria Holtrop: Het werkte voor geen meter, inderdaad. Eén van hen kon niet meer terugkeren naar Parijs, want zijn hele familie lag onder de guillotine en die moest uitwijken naar Italië om niet zelf ook onder die guillotine te geraken. Er is een prachtig boek hierover.

00:07:42 Janine Abbring: Het probleem uit die tijd.

00:07:43 Maria Holtrop: Ja, uiteindelijk hebben ze er bijna zeven jaar over gedaan. Toen hebben ze, tijdens die natuurkundige conferentie, met al die berekeningen en met de belangrijkste natuurkundigen uit die tijd - een aantal Fransen en een aantal natuurkundigen uit bevriende naties, wat ik net zei - dat bepaalt.

00:08:00 Janine Abbring: Goh.

00:08:01 Maria Holtrop: Toen zeiden ze: "Dan is dit vanaf nu de meter".

00:08:04 Janine Abbring: De meter.

00:08:05 Maria Holtrop: Le vrai mètre.

00:08:14 Janine Abbring: Die conferentie die je noemde, wat was dat precies? Waar was dat? Wie waren daarbij betrokken?

00:08:19 Maria Holtrop: Dat was een conferentie in Parijs en dat was echt een natuurkundige conferentie. Daar waren de meest beroemde natuurkundigen aanwezig, waaronder ook twee Nederlanders: Van Swinden en Aeneae. Die waren daarnaartoe gestuurd vanuit Nederland en zij namen die meter mee terug. Uiteindelijk is er dan de oermoeder-meter gemaakt van ijzer - door een instrumentenmaker, Etienne Lenoir - en toen hebben ze een aantal andere, precies even groot natuurlijk-

00:08:51 Janine Abbring: Dat mag ik hopen!

00:08:52 Maria Holtrop: -meegegeven aan alle deelnemers van-

00:08:56 Janine Abbring: Neem het mee naar je moederland.

00:08:57 Maria Holtrop: Ja, verspreid het goede woord, wees evangelistisch en biedt het aan aan je regering en dan gaan we dit systeem uitrollen.

00:09:06 Janine Abbring: En daar is dit voor bedoeld. Daar is ook een voorbeeld van. Dit is zo'n afgeleide van die...

00:09:11 Maria Holtrop: Ja, zowel Aeneae als Van Swinden hebben zo'n meter meegenomen. Ik weet eigenlijk niet of deze nou van Van Swinden of van Aeneae is, want die andere ligt in Boerhaave. Dit zijn de dochter-meters van die oermoeder-meter die nog steeds in Parijs ligt.

00:09:26 Janine Abbring: Die oermeter, dus de moedermeter van die Parijse instrumentenmaker Lenoir, was die ook van ijzer?

00:09:32 Maria Holtrop: Ja, die was ook van ijzer. Een aantal jaar later realiseerde ze zich dat ijzer niet een heel stabiel metaal is en dat ze beter een ander metaal konden gebruiken. Toen hebben ze een platinum meter gemaakt, want dan krimpt die eigenlijk langzaam. Dat is natuurlijk met het oog niet te zien, maar voor de moeder- of dochter-meter is dat wel een probleem.

00:09:54 Janine Abbring: Zat in die andere landen - die natuurkundigen gingen ermee naar hun eigen land - iedereen erop te wachten? Halleluja, we hebben een nieuwe meeteenheid.

00:10:01 Maria Holtrop: Nee, want het is altijd lastig om nieuwe dingen in te voeren en zeker bij iets wat juist heel erg persoonlijk is, zoals dat oude stelsel. Je moet wel echt van goede huize komen om dan iets abstracts in te voeren.

00:10:14 Janine Abbring: Ja, want je verandert iemands totale werkwijze en zekerheden vervallen natuurlijk, want het gaat ook gewoon om geld. Wanneer en hoe werd dat systeem in al die landen geïmplementeerd?

00:10:26 Maria Holtrop: Vlak na die conferentie werd het al meteen in Frankrijk ingevoerd, bij wet, maar dat ging helemaal niet. Het sloeg helemaal niet aan en het werd eigenlijk nooit opgepakt. Binnen twee jaar werd het oude systeem daarnaast ingevoerd en zeiden ze dat je mocht kiezen tussen het oude en het nieuwe systeem. Nou ja, dat is als de dood in de pot, dus toen werd het al vrij snel afgeschaft. In Nederland is het uiteindelijk ingevoerd door Lodewijk Napoleon, de broer van Napoleon, maar pas een jaar voordat hij werd afgezet, dus daar is het toen ook niet gelukt.

00:10:59 Janine Abbring: Waar zitten we dan ongeveer in de tijdlijn?

00:11:00 Maria Holtrop: Dus 1809, 1810. Vervolgens kwam Willem I aan de macht en Willem I was een nieuwe koning. We waren altijd een republiek geweest, dus hij had wel wat neer te zetten. Hij moest zichzelf wel 'establishen' om het zo maar te zeggen. Eén van zijn problemen was dat Nederland heel erg regionaal georiënteerd was en dat zag je bijvoorbeeld aan die maatsystemen. Al vrij snel dacht hij: ik wil dat nieuwe maatsysteem invoeren, want dat is dan universeel en gecentraliseerd en dat reflecteert dan op mij en op het land. Dan gaat het niet meer over Amsterdammers, Groningers, Rotterdammers en Delftenaren. Nee, dan gaat het over Nederlanders.

00:11:40 Janine Abbring: Eenheid creëren.

00:11:41 Maria Holtrop: Eenheid creëren door een nieuwe eenheid.

00:11:43 Janine Abbring: Dus Willem I voerde het uiteindelijk definitief in?

00:11:46 Maria Holtrop: Ja, dan is het 1820 en dat is redelijk succesvol, in de zin van dat het nooit is afgeschaft. Daarmee hebben wij de vrij geweldige eer dat wij het eerste land ter wereld zijn dat het metriek stelsel succesvol hebben ingevoerd.

00:12:01 Janine Abbring: Dus we hadden dan een meter. Ik ga hele naïeve vragen stellen hierover. Heb je dan ook automatisch de centimeter en de decimeter en hoe zit het dan met liters?

00:12:09 Maria Holtrop: Nou, dat zijn helemaal niet zulke hele domme vragen, want één van die problemen, ook met die oude stelsels, is dat het niet een decimaal stelsel was. Je kon het door de helft, door een kwart... Je hebt natuurlijk die wonderlijke maat van een dozijn en een gros. Dat zijn hele gekke manieren, die niet echt handig zijn, om te rekenen. Dat kunnen we ons allemaal nog wel herinneren. Ik ga heel ver terug in de tijd: Simon Stevin had in de zestiende eeuw al het decimale stelsel bedacht, omdat je daar veel makkelijker mee kunt rekenen. Maar dat is eigenlijk nooit ingevoerd.

00:12:41 Janine Abbring: Punt, tien, tien, tien, tien, tien, et cetera.

00:12:44 Maria Holtrop: Inderdaad! Wat handig is voor belastingen en wat handig is voor wetenschap. Naast dat die Franse revolutionairen dat vanuit hun eigen waardes wilden invoeren, wilden wetenschappers eigenlijk ook wel van het oude systeem af, omdat het niet heel erg nauwkeurig was.

00:12:58 Janine Abbring: Ja, die wilden ook van dat natte vingerwerk af.

00:13:00 Maria Holtrop: Ja, dus daarom hebben ze voor het decimale stelsel gekozen. Wat mensen eigenlijk niet weten is dat de liter en de kilo ook zijn afgeleid van de meter. Een liter is de inhoud van een kubieke decimeter en de kilo is het gewicht van zuiver water van een kubieke decimeter, dus een liter zuiver water bij vier graden Celsius.

00:13:25 Janine Abbring: Ja, natuurlijk, want koud of ijs, daar zit je ook weer mee.

00:13:28 Maria Holtrop: Ja, dat het verandert.

00:13:30 Janine Abbring: Maar hoe deden ze dat dan in die tijd? Hoe zorgden ze er dan voor dat iets precies vier graden was, want je kon niet gewoon in een laboratorium dat helemaal [crosstalk]

00:13:38 Maria Holtrop: Nee, want ze maken er dan een gewicht van en het is niet ze de hele tijd dat water meesjouwen en dan weten dat dat een kilo is.

00:13:44 Janine Abbring: Nee, dat snap ik, maar om dat te ijken hebben ze dat moeten doen.

00:13:45 Maria Holtrop: Ja, om een moeder-kilo te maken. Daar zijn ook allemaal beschrijvingen bij en dat is heel aandoenlijk, want het zit echt op koperen plaatjes op zo'n doosje, waar het in bewaard wordt, van dat dit in de maanden januari en februari is gemeten bij vier graden en dat ze dat hebben bijgehouden door de ramen open te zetten en binnen de vuren te laten branden. Het is heel menselijk.

00:14:12 Janine Abbring: Aandoenlijk. Echt mensenwerk. Jij zei dat Willem I het als eerste invoerde. Dan is het nog steeds niet zo dat mensen zich daar helemaal aan gaan houden, denk ik. Hoe lang duurde het voordat de meter daadwerkelijk, volgens goed gebruik, gebruikt werd?

00:14:25 Maria Holtrop: Nou ja, denk maar eens in: als je naar de markt gaat en je gaat naar de groenteman bestel je dan 500 gram aardbeien of bestel je dan een pond aardbeien?

00:14:35 Janine Abbring: Een pond, denk ik.

00:14:37 Maria Holtrop: Maar een pond is dus een oude naam.

00:14:39 Janine Abbring: Ja, maar ik zeg geen el stof.

00:14:41 Maria Holtrop: Nee, dat zeg je niet, maar je zegt wel een pond en een ons. Dat laat zien hoe dat in onze taal nog steeds verankerd zit. Net zoals dat kinderen in ponden worden uitgedrukt als ze geboren worden.

00:14:53 Janine Abbring: O ja, inderdaad. Dus we waren eigenlijk verschrikkelijk eigenwijs?

00:14:57 Maria Holtrop: Ja, het is heel lastig en dat zie je bijvoorbeeld ook bij de invoering van de euro. Dan gaan we nog heel lang in guldens omrekenen, enzovoort, maar uiteindelijk is dat de relatief snel gegaan. Je ziet wel dat je verknocht bent aan hoe het was en dat je niet meteen overgaat tot iets nieuws, omdat het een beetje eng is en je nog maar moet zien of het wel aansluit bij wat jij nodig hebt.

00:15:17 Janine Abbring: Mensen hebben moeite met veranderingen.

00:15:19 Maria Holtrop: Ook wel terecht, want er zijn leuke verhalen over dat dan boven de toonbank in meters werd gerekend en onder de toonbank nog die ouwe ellen en dat daar dan weer boetes voor werden uitgedeeld. Dan moest jij weer als meter meten, maar ja, je buurman deed nog wel in ellen, dus dan gingen alle kopers weer daarnaartoe.

00:15:39 Janine Abbring: Er was blijkbaar, op gegeven moment, wel een wet ingesteld waardoor ze zich eraan moesten houden en dat er sprake was van een boete.

00:15:44 Maria Holtrop: Ja, maar dat is volgens mij pas ergens in de jaren '30 van de twintigste eeuw dat je officieel niet meer mag praten in ponden en onzen en ellen, enzovoort.

00:15:54 Janine Abbring: En ellen en in de morgen.

00:15:57 Maria Holtrop: Ja, maar om het nog ingewikkelder te maken: je moet je voorstellen 1815, 1820. 1815 is het jaar dat Willem I koning wordt en 1820 is het jaar dat het metrisch stelsel wordt ingevoerd. Dat is vlak na die Franse tijd, dus hij heeft geen zin om die Franse namen te gebruiken en hij maakt een soort van nieuwe combinatie. Hij heeft het niet over liters, maar over kannen. De kan was een bekende inhoudsmaat van het oude stelsel. Hij heeft het niet over de kilo, maar over ponden, dus dan heeft hij het over Nederlandse ponden. Dat maakt het nog wel weer enigszins ingewikkeld.

00:16:39 Janine Abbring: Hoe is deze meter nou in het Rijksmuseum terechtgekomen?

00:16:43 Maria Holtrop: Het hoorde tot de collectie van het IJkwezen. Het IJkwezen is een belangrijk onderdeel hierin want, zoals ik al zei, materiaal kan minder worden dus er is een ijkmeester - dat is al zolang als we bestaan - die eens in de zoveel tijd de gewichten en de maten, vooral de gewichten, gaat checken of ze aan het moeder-gewicht of het standaard gewicht-

00:17:05 Janine Abbring: Jij zegt: "Materiaal kan minder worden" en daarmee bedoel je dat ijzer kan inklinken?

00:17:09 Maria Holtrop: Ja, het kan minder zwaar worden en dan heb je een probleem.

00:17:12 Janine Abbring: Of korter.

00:17:14 Maria Holtrop: Ik denk dat korter iets minder is, maar vooral in gewicht is dat echt een ding, dus dat was een beroep. Bij de waagmeesters had je de ijkmeester die de gewichten ging controleren om te zien of mensen nog wel het juiste gewicht gebruikten en natuurlijk ook dat ze je niet gingen oplichten of dat ze er stiekem een deeltje uithaalden, zodat het leek alsof het nog een kilo was, maar eigenlijk woog het nog maar 750 gram. Dat IJkwezen was de Nederlandse instelling die dat had en die had al die oorspronkelijke maten. Dat is toen, in de jaren '70 volgens mij, in een museum opgenomen. Dat is in 2001 ten onder gegaan of opgehouden met bestaan en toen hebben wij die collectie overgenomen. Wij hadden al een hele grote collectie van al die oude inhoudsmaten, die in de negentiende eeuw zijn verzameld, om het oude systeem te kunnen blijven laten zien.

00:18:03 Janine Abbring: Wat zegt dit object nou eigenlijk over onze tijd, denk jij?

00:18:07 Maria Holtrop: Dat vind ik een moeilijke vraag. Waarom ik het zelf een heel leuk en belangrijk verhaal vind is, omdat het iets is waar mensen niet over nadenken. We gebruiken in onze taal lengtematen en kilo's van: ik ben drie kilo zwaarder geworden of mijn kind is weer vijf centimeter gegroeid. We weten eigenlijk helemaal niet waar dat vandaan komt en dat daar een heel systeem achter zit van vertrouwen. Daar gaat het om. Het gaat er namelijk om dat jij en ik elkaar genoeg vertrouwen dat als jij zegt: "Vijf centimeter", dat ik weet dat jij dezelfde vijf centimeter gebruikt als ik. Dat vind ik heel erg mooi om daarover na te denken dat - in een wereld die steeds groter wordt en waar steeds meer mensen met elkaar moeten kunnen praten en het over hetzelfde moeten hebben - het heel logisch is om meer standaarden te hebben. Eigenlijk is alles wat we om ons heen zien een standaard of een afgeleide van een standaard, maar ooit hebben mensen om tafel gezeten en hebben gezegd: "Dit is wat we vanaf nu gaan doen".

00:19:06 Janine Abbring: "Dit spreken we af".

00:19:07 Maria Holtrop: Of we het nu over de meter hebben of één van mijn eigen favorieten: een pinpas. Je moet je voorstellen dat een pinpas een formaat heeft en over de hele wereld kun je hem in een bank steken. Wie heeft dat ooit bedacht?

00:19:21 Janine Abbring: Ja, daar sta je nooit bij stil. Fascinerend!

00:19:23 Maria Holtrop: Of containers. Van die grote schepen met containers. Dat is een maat, zodat ze zowel in de haven van Rotterdam als die in Hongkong als die in Buenos Aires-

00:19:34 Janine Abbring: Dat het past.

00:19:35 Maria Holtrop: Ja, dat het past en dat mensen weten hoeveel daarin past.

00:19:38 Janine Abbring: Inderdaad, dat heeft ooit iemand bedacht. Is deze meter nu eigenlijk nog een officieel ijkpunt? Doen we dat nog steeds op die manier? Nee toch?

00:19:49 Maria Holtrop: Nee, want hij ligt bij ons in de vitrine. Dat zou wat zijn dat hij elke maand even open wordt gemaakt. Nee!

00:19:57 Janine Abbring: Hoe bepalen we nu onze meter?

00:19:59 Maria Holtrop: De meter wordt nu bepaald met een formule. De meter is nu de afstand die licht in een bepaalde tijd aflegt.

00:20:07 Janine Abbring: Dan wordt het heel ingewikkeld voor mij.

00:20:09 Maria Holtrop: Je hebt de snelheid van het licht en dat is een formule. Als je dat omkeert dan heb je de snelheid die licht aflegt in, ik weet niet hoeveel, seconden, milliseconden.

00:20:20 Janine Abbring: Ik heb het hier op een briefje staan. Ik heb hier staan: tegenwoordig is de meter officieel verworden tot de afstand die licht aflegt - zoals jij het uitlegt - in 1.299792458-ste deel van een seconde.

00:20:37 Maria Holtrop: Dat is eigenlijk bedoeld om zo precies mogelijk te zijn. De kilo was tot 2018 wel nog steeds een gewicht en daar hebben ze nu ook een formule voor bepaald. Toen is er - om maar weer de aandoenlijkheid van alles te laten zien - een natuurkundige conferentie belegd om dat met elkaar af te spreken. Dat was de eerste conferentie sinds die conferentie in 1798 -1799 waar de meter is bepaald.

00:21:05 Janine Abbring: Dus daar is het weer afgesproken?

00:21:07 Maria Holtrop: Ja.

00:21:09 Janine Abbring: Menselijke waarden en normen worden gewoon bepaald. We vertrouwen elkaar en vanaf nu doen we het zo!

00:21:15 Maria Holtrop: Ja, want dat is wat standaarden zijn: afspraken.

00:21:20 Janine Abbring: In de volgende aflevering: Jenny Reynaerts over bloemschilderes Henriëtte Geertruida Knip, die in haar eigen tijd bekend en bekroond werd en haar eigen geld verdiende, maar toch naar de achtergrond verdween. Vond je dit een leuke aflevering? Laat dan een review achter in Apple podcast. Zo kunnen andere luisteraars deze podcast beter vinden.