Rembrandt van Rijn

Rembrandt, zoon van een molenaar uit Leiden, verliet de universiteit om zich op het schilderen toe te leggen. Zijn ambities waren groot, maar zijn vroege schilderijen maken duidelijk dat hij nog een hele weg te gaan had.

Al vroeg in zijn loopbaan werd Rembrandt door Constantijn Huygens, secretaris van prins Frederik Hendrik, geprezen vanwege zijn vermogen om de passies van de ziel, oftewel emoties, uit te beelden. Huygens beschouwde dit als het hoogst haalbare voor een schilder, en was van mening dat Rembrandt dit zelfs beter kon dan de beste kunstenaars van het oude Griekenland en de Italiaanse renaissance.

Met pakweg tachtig exemplaren uitgevoerd in drie verschillende media (tekening, ets en schilderij) bleef Rembrandt tot de twintigste eeuw de kampioen van de zelfportretten. In dit vroege voorbeeld uit circa 1628 kraste hij een paar van zijn krullen met de achterkant van zijn kwast in de natte verf en komt het licht heel gedurfd van achteren.

Rembrandt was vaak baanbrekend in zijn keuze van motieven en beeldde bij voorkeur aangrijpende verhalen en de meest aangrijpende momenten uit een verhaal uit. Een voorbeeld is het sublieme Jeremia treurend over de verwoesting van Jeruzalem uit 1630, dat ons de werking van een visioen van binnenuit toont.

Niet lang na zijn dood kwam er kritiek op de 'lelijkheid' van Rembrandts naaktmodellen. Maar hangborsten, opgezwollen buiken en grote hoeveelheden cellulitis waren voor Rembrandt ideale plekken om met licht en donker te spelen.

In de vroege jaren dertig van de zeventiende eeuw verhuisde Rembrandt naar Amsterdam, waar hij vrijwel van de ene op de andere dag uitgroeide tot de voornaamste portretschilder van de stad. Tot zijn meest spectaculaire werken in dit genre behoren de huwelijksportretten van Marten Soolmans en Oopjen Coppit, het enige stel dat hij levensgroot en ten voeten uit portretteerde.

Rembrandt was een geboren verhalenverteller. De nachtwacht is een groepsportret, maar Rembrandt behandelde het als een van zijn Bijbelse scènes, vol licht, geluid en actie.

Rembrandt gebruikte graag gezinsleden als model, al zijn kunsthistorici wel eens te ver doorgeschoten bij pogingen hen in zijn schilderijen te identificeren. Het model voor Oude lezende vrouw was zijn moeder, Neeltgen Willemsdr van Zuytbrouck; de jongeman in contemplatieve extase zijn zoon Titus.

In 1656 werd Rembrandt failliet verklaard en moest hij vrijwel al zijn bezittingen aan zijn crediteuren afstaan. Zijn geliefde Hendrickje Stoffels en zoon Titus richtten een vennootschap op met Rembrandt als enige employé, zodat hij het geld dat hij met nieuwe opdrachten verdiende niet aan zijn crediteuren hoefde te geven.

Rembrandt experimenteerde veel met technieken. Zo kraste hij in natte verf, modelleerde de verf alsof het klei was en bracht het met een paletmes op het doek aan. Critici in later tijden beweerden spottend dat hij de verf met een metselaarstroffel zou hebben opgesmeerd.