Judith Leyster

Na haar dood raakte Leyster in vergetelheid, om pas tegen het eind van de negentiende eeuw te worden herontdekt toen haar monogram - JL met daaruit een naar rechts schietende ster - werd herkend op Een luitspeler en vijf andere schilderijen.

Haar vader had de achternaam ‘Leyster’ aangenomen, wat leidster – leidende ster – of poolster betekent en ook de naam was van het huis waarin ze werd geboren. Deze ster is ook terug te zien in haar signatuur.

Leysters vroegste gesigneerde schilderijen, De vrolijke drinker en De serenade, dateren beide uit 1629 en maken deel uit van de collectie van het Rijksmuseum.

Sinds haar herontdekking hebben kenners een aantal werken waarvan eerder werd aangenomen dat ze van Frans Hals waren aan haar toegeschreven, zoals De serenade.

Het genre van een enkele muzikant die vanaf het middel wordt afgebeeld, vond zijn oorsprong in de noordelijke Nederlanden, te weten in Utrecht waar de navolgers van de Italiaanse schilder Caravaggio werkzaam waren. Gerard van Honthorsts Een vrolijke vioolspeler uit 1623 is hier een voorbeeld van.

Twee dingen die Leysters De serenade zo opvallend maken, zijn het licht vanuit een verborgen lichtbron en het gedurfde perspectief. We kijken van onderaf naar de muzikant, alsof ook wij omhoogkijken naar de geliefde aan wie hij zijn serenade brengt.

Schilderijen als De vrolijke drinker waren een rechtstreekse uitdaging in de richting van Frans Hals, die gespecialiseerd was in het uitbeelden van komische figuren in buitenissige, kleurrijke kostuums.

In 1633 werd Leyster lid van het Haarlemse schildersgilde. Twee jaar later was ze verwikkeld in een geschil met Frans Hals vanwege een leerling, Willem Woutersz, die haar atelier na slechts enkele dagen had verlaten om zich aan te sluiten bij dat van Hals. Leyster ontving slechts een gedeeltelijke compensatie en kreeg bovendien een boete opgelegd omdat ze de leerling niet bij het gilde had aangemeld.

In 1636 trouwde Leyster, 26 jaar oud, met haar even oude collega-kunstenaar Jan Miense Molenaer. Het stel woonde in Amsterdam, Heemstede en Haarlem, en had ten minste vijf kinderen, van wie slechts twee de kinderjaren overleefden.

We kennen Leyster vooral als schilder, maar er is ook een tekening van haar hand bewaard gebleven: deze aquarel van een tulp uit 1643. Tijdens de Tulpenmanie enkele jaren eerder bracht een bol van dit soort tulp, de Vroege Brabantsson, een fortuin op.