Jan Toorop

De half-Javaanse Toorop verenigde twee werelden in zich. Hoe Europees hij ook werd, zijn Javaanse afkomst maakte blijvend deel uit van zijn kunst. Een zelfportret van de kunstenaar op jonge leeftijd toont hem als een begaafd colorist en tekenaar, met een Aziatisch uiterlijk en een kritische, open blik.

In 1887 verhuisde Jan Toorop naar Katwijk en vestigde hij zich aan zee, een blijvende bron van inspiratie. In allerlei technieken gaf hij haar weer, zoals hier in close-up en geschilderd met het paletmes.

Zijn leven lang wisselde Toorop fases af waarin hij zich concentreerde op één stijl. Tussen 1888 en 1891 had hij pointillistische schilderijen gemaakt, in 1900 – na zijn terugkeer naar de kust - pakte hij deze stijl weer op. Door te schilderen met puntjes op een lichte ondergrond ontstond het doorzichtige effect in dit ijle, mysterieuze zeegezicht.

Vroeg in de jaren negentig exposeerde Toorop grote tekeningen vol figuren en persoonlijke symbolen. Ook hierin viel hij terug op zijn Javaanse achtergrond. Deze symbolistische tekeningen vormden zijn grote doorbraak.

Portretten vormen een ander hoogtepunt in Toorops oeuvre. Dit getekende portret van Nelly Goudkade toont haar in haar verpleegsterskostuum. Een bijzonder portret van een professionele vrouw. En dat kwam destijds niet vaak voor.

Toorop was betrokken bij bijna alle Europese vernieuwings bewegingen rond 1900. Kunstenaars als de Oostenrijker Gustav Klimt en de Belg Fernand Khnopff waren zeer verwant, onder meer in de manier waarop zij de moderne vrouw verbeelden: als verleidelijke maar onaantastbare wezens.

Toorop maakte ook naam als grafisch ontwerper, in het bijzonder van affiches en boekbanden. Ook hier was hij een groot vernieuwer: voor de romans van de schrijver Louis Couperus ontwierp hij een aantal boekbanden die teruggrijpen op zijn symbolistische werk.

Toorop toonde zich vanaf het begin betrokken bij sociale misstanden en zette zijn kunst hiervoor in. Zo ontwierp hij de poster voor de eerste Nederlandse feministische manifestatie in Den Haag van 1898. Het affiche toont een strijdbare vrouw die op het aambeeld slaat.

De Lange was voorvechtster van comfortabele en meer hygiënische reformkleding, een belangrijk doel van de eerste feministen. Voor dit portret koos Toorop een pointillistische techniek, vol lichte kleuren en decoratieve vormen. Hij beschouwde het zelf als een van zijn meesterwerken.

Vanaf 1898 verbleef Toorop ‘s zomers in de badplaats Domburg aan de Zeeuwse kust. Zijn aanwezigheid daar trok zowel begunstigers aan als kunstenaars, zoals Piet Mondriaan. Samen met de verzamelaarster Marie Tak van Poortvliet richtte Toorop in Domburg een paviljoen op voor tentoonstellingen van eigentijdse kunst.