Jacob de Wit

De Wit was een meester in het maken van grisailles, een techniek waarbij met witte en grijze tinten de illusie van een marmeren beeldhouwwerk in laagreliëf wordt gecreëerd. Vaak schilderde hij kindergroepjes, die de seizoenen of elementen verbeelden. Hij werd zelfs zo met dit type schildering vereenzelvigd, dat het genre de naam ‘witje’ is gaan dragen.

De Wits plafondstukken overtuigen door hun illusionisme, ruimtelijkheid en kleur. De toeschouwer wordt meegevoerd in de wereld van de goden, die zweven in de lucht en verpozen op wolken. De Wit schilderde deze plafonds op een speciaal daarvoor ontworpen toestel.

Het was gebruikelijk om de geschilderde lichtval af te stemmen op de natuurlijke lichtval in een vertrek waarvoor de schildering was bestemd. De Wit deed dit met groot vernuft. Afhankelijk van de afstand tot de lichtbron liet hij de contouren van de schaduwen zacht vervloeien of bakende hij ze scherp af.

De schilderingen die De Wit maakte voor boven de deur of schoorsteen verbeelden vaak mollige naakte jongetjes, putti in het Latijn. Ze zijn in de weer met attributen die geassocieerd worden met bijvoorbeeld een seizoen of een element. De Wit schilderde deze thema’s zo vaak dat hij kon putten uit een vast repertoire van motieven.

De Wits interieurschilderingen waren geen zelfstandige schilderijen, maar hadden een vaste plaats in het interieur. De zaalstukken waren bestemd voor grote vakken, uitgespaard in de betimmering. Ze waren onderdeel van een interieurensemble, waaraan alle kunsten een bijdrage leverden.

De beroemde Vlaamse schilder Peter Paul Rubens (1577-1640) was een belangrijk voorbeeld voor De Wit. In Antwerpen bestudeerde hij de plafondschilderingen uit Rubens’ werkplaats in de Jezuïetenkerk. De Wit liet zijn kopieën naar deze cyclus in prent brengen door een van zijn leerlingen.

Als katholiek kreeg De Wit aanvankelijk veel opdrachten van katholieke zijde. Voor katholieke schuilkerken maakte hij altaarstukken en zijn eerste opdrachten voor het decoreren van woonhuizen kwamen van geloofsgenoten. Al snel vonden ook andere opdrachtgevers hun weg naar De Wit.

Eén van de grootste schilderijen in Nederland staat op naam van De Wit. Mozes verkiest de zeventig oudsten is ruim 5 bij 12,5 meter en beslaat een hele wand in het Paleis op de Dam, destijds het stadhuis. De Wit maakte vele voorstudies voor deze prestigieuze opdracht, waaronder deze olieverfschets.

Zijn kunst legde De Wit geen windeieren. Samen met de portretschilder Jan Maurits Quinkhard was hij de best betaalde schilder in Amsterdam. In 1742 werd zijn jaarinkomen getaxeerd op 4000 gulden en hij woonde op stand aan de Keizersgracht.

Op de ontwerptekeningen en olieverfschetsen waarmee De Wit zijn schilderingen voorbereidde, noteerde hij vaak gegevens over zijn opdrachtgever, het jaar van vervaardiging en de bestemming. Deze opschriften vormen nu een belangrijke bron voor onderzoek.