Adriaan de Lelie

De Lelie groeide op in een katholiek gezin in Tilburg. Terwijl zijn vader in de textielnijverheid werkte, reisde hij naar Antwerpen en Düsseldorf om zich te bekwamen als schilder. Na deze vorming vestigde hij zich als kunstenaar in Amsterdam.

De Lelie was een meester in het maken van zogenaamde babbelstukken. Op deze informele familieportretten zien we geportretteerden in een huiselijke setting zich met elkaar onderhouden. De interieurs en kostuums zijn vaak naar de laatste mode.

Het meest origineel zijn De Lelies portretten van verzamelaars. Hierop legde hij nauwgezet het interieur van de schilderijenzalen vast. Ook de afgebeelde schilderijen zijn te herkennen en zijn soms nog net zo beroemd als toen.

Het Amsterdamse genootschap Felix Meritis (Gelukkig door Verdiensten) was hét culturele centrum voor de burgerij. De Lelie portretteerde viermaal de leden in het genootschapsgebouw. Hij introduceerde hiermee een nieuw type groepsportret in Nederland.

Met zorgvuldig gekozen attributen benadrukte De Lelie in zijn portretten de kwaliteiten van zijn opdrachtgever en diens bijdrage aan de samenleving. Wetenschappers prijken met meetinstrumenten, schrijvers houden trots hun nieuwste publicatie in de hand.

De Lelie schilderde keukenscenes in de traditie van de 17de eeuw, met de typerende doorkijkjes naar achter en veel aandacht voor details. Toch zijn deze schilderijen door het heldere kleurgebruik, het licht en de aankleding onmiskenbaar eigentijds.

De Lelie gebruikte vaak dezelfde modellen. Van de oude vrouw die model stond voor deze pannenkoekenbakster, is de identiteit bekend: het is Lijsje Pieter Ruiter, die in 1804 op honderdzevenjarige leeftijd overleed. De Lelie portretteerde haar in het jaar dat ze 100 werd.

In de jaren 1780 laaide de strijd tussen de patriotten en de orangisten in Nederland hoog op. De patriotten wilden meer invloed op het landsbestuur en stonden lijnrecht tegenover de aanhangers van Willem V. De Lelie kreeg veel opdrachten uit het kamp van de patriotten.

De kunstwereld veranderde in De Lelies tijd spectaculair. Voor het eerst werden er grote verkooptentoonstellingen voor eigentijdse kunst georganiseerd. De portretten die De Lelie inzond, werden in kunstkritieken -een nieuw genre- geprezen om hun gelijkenis en gladde schildertrant.

De Lelie nam actief deel aan het culturele leven in Amsterdam. Zijn zelfportret ontbreekt dan ook niet op zijn groepsportretten van het genootschap Felix Meritis. Op zijn portretten van verzamelaars in hun schilderijengalerij, is hij ook in het gezelschap te herkennen.