Hans van Santen

Van Santen is geboren in Den Haag in een familie met wortels in Indonesië. Hij meldt zich op 17-jarige leeftijd, in de meidagen van 1945, aan als oorlogsvrijwilliger. Eigenlijk is hij te jong, maar op zijn aanmeldingskaart smokkelt hij een jaar bij zijn leeftijd, zodat hij meerderjarig lijkt.

In januari 1946 scheept hij in voor de reis naar Indonesië. Met zijn bataljon neemt Van Santen deel aan verschillende gevechtsacties, in het Nederlandse militaire jargon ‘zuiveringsacties’ genoemd. Deze zijn gericht tegen het Indonesische leger en plaatselijke milities.

Tijdens de verschillende acties sneuvelen strijdkameraden van Hans van Santen. Zo wordt op 2 december 1946 soldaat Reint Wolf begraven in Medan (Sumatra). Wolf werd 20 jaar.

Aan het begin van ‘Operatie Product’ trekt Van Santen met zijn bataljon het achterland in van Medan, op Sumatra. Een gebied rijk aan olie- en rubberplantages. Tijdens de operatie schrijft hij aan zijn ouders deze brief. De typemachine en het briefpapier heeft hij waarschijnlijk buitgemaakt op een ingenomen rubberonderneming.

In de brief aan zijn ouders spreekt Van Santen zijn verontwaardiging uit over het geweld tegen Chinese burgers en over de verschroeide aarde-tactiek van de vijand. Verbaasd noteert Van Santen dat de bevolking al snel weer roept: ‘leve de Nederlanders’. Tot slot verzucht hij: ‘Ik snap er in ieder geval geen klap meer van.’

De Nederlandse militaire actie heeft tot gevolg dat de onderhandelingstafel weer in beeld kwam. Nederland wordt hard op de vingers getikt door de Verenigde Naties. De koloniale oorlog die Nederland denkt te kunnen voeren wordt door de rest van de wereld in alle toonaarden veroordeeld.

Door haar werk voor het Rijksmuseum, kwam onverwacht het Indische familieverhaal van Iris van Santen in beeld. Het roept gevoelens op die ze niet goed kan plaatsen. Samen met schrijver Marjolijn van Heemstra gaat ze op zoek naar een antwoord op de vraag of en hoe lang pijn uit vorige generaties nog kan doorwerken.

Beluister de podcast