10 dingen over Clara de neushoorn

Uit de serie Clara en Onderkruipsels

Stel je voor, je leeft in de 18e eeuw in Europa en kent alleen dieren als katten, koeien, schapen en paarden. En dan hoor je ineens van een neushoorn die te zien zal zijn op de kermis of jaarmarkt in jouw stad! Dit nieuws zorgde overal voor sensatie. Lees hier 10 dingen over Clara de neushoorn die 17 jaar lang rondreisde door Europa.

Opgejaagd

Clara is nog maar een maand oud wanneer zij in 1738 door jagers in Assam, in het huidige India, wordt gevangen. Haar moeder wordt door de jagers gedood. Het is het begin van een leven onder de mensen. Ze ziet nooit meer een andere neushoorn.

Toegeschreven aan Bishandas, Grootmogol Zahiruddin Muhammad Babur tijdens een neushoornjacht, ca. 1590, Zürich, Museum Rietberg

De handelsloge van de VOC in Hougly in Bengalen

Rennen door de eetzaal

Clara wordt cadeau gegeven aan de directeur van het VOC-hoofdkantoor in Hougly. Als een bijzonder huisdier vermaakt ze de gasten. Tot ze te groot wordt om door de eetzaal te banjeren. VOC-kapitein Douwe Mout neemt haar dan mee naar Nederland.

De handelsloge van de VOC in Hougly in Bengalen Hendrik van Schuylenburgh (ca. 1620–1689), olieverf op doek, 1665

Eén hoorn

Op deze tekening is Clara ongeveer drie jaar oud. De eerste jaren heeft een neushoornkalf nog geen hoorn. In het Nederlands noemen we deze soort de Indische neushoorn. Die kun je onder andere herkennen aan die ene hoorn. De neushoorns in Afrika hebben er twee.

Petrus Camper, Clara als jonge neushoorn, 1742(?), Allard Pierson, Universiteit van Amsterdam

Clara het wonderdier

Clara’s eigenaar Mout maakt reclame voor tickets om Clara te kunnen zien. Op zijn aanplakbiljetten vermeldt hij hoe zwaar en groot zijn wonderdier is. Maar ook hoeveel ze per dag eet en drinkt: maar liefst 60 pond hooi, 20 pond brood en 14 emmers water!

Clara in Mannheim ets, gravure en boekdruk, 1747

Clara in Würzburg

Op het marktplein van Würzburg maakt de schilder Lünenschloss een schets van Clara. In het bijschrift noemt hij haar liefkozend ‘juffrouw Clara’. Bijna nergens anders wordt tijdens haar leven die naam vermeld.

Anton Clemens Lünenschloss, ‘Jungfer Clara’ in Würzburg, 3 oktober 1748. Würzburg, Martin von Wagner Museum

Clara in Parijs

Zelfs in de wereldstad Parijs is Clara een sensatie. Oudry maakt een levensgroot schilderij van haar. Ze is bijna tastbaar en net zo groot als de bezoekers haar zagen. Clara is hier 11 jaar oud, 3,6m lang en 1,7m hoog. Ze weegt ruim 2500 kilo.

Jean-Baptiste Oudry, Neushoorn, 1749. Staatliches Museum Schwerin

Clara in Venetië

Om Clara te vervoeren laat Mout een speciale kar met grote, zware wielen maken. Er zijn acht paarden nodig om de kar voort te trekken. Tijdens het reizen kan niemand Clara zien. Daarvoor moet je eerst een kaartje kopen.

Venetiaanse school, De neushoorn (Il Rinoceronte), ca. 1751. Vicenza, Gallerie d’Italia, Palazzo Leoni Montanari

Wortels eten

In 1742 is Clara in Leiden. Student zoölogie Petrus Camper gaat daar geregeld naar haar kijken. Hij voert haar wortels uit de hand en opent haar bek. Hij is gefascineerd door haar kenmerkende overhangende bovenlip.

Petrus Camper, Clara in reliëf, 1742(?), Leiden, Naturalis Biodiversity Center

Clara bestudeerd

Overal waar Clara komt wordt zij opgemeten, betast en besproken. Kunstenaars proberen haar te begrijpen door haar te schetsen. Of ze nou slaapt of eet. Ze schetsen haar in haar enorme omvang of alleen details. Alles aan Clara vindt men interessant.

Johann Elias Ridinger, Clara in Augsburg, 1748, Londen, The Courtauld

Het summum van chic

Clara is een ware hype. Als je veel geld hebt, kun je in Parijs een klok kopen met Clara staand op een muziekdoos. Ze spitst haar oren. Elk moment kan de klok slaan! Nog vele jaren na haar dood gebruiken kunstenaars Clara als hét voorbeeld van een neushoorn.

Jean-Joseph de Saint-Germain en François Viger, Klok met neushoorn als drager, 1755/1756. Particuliere collectie