Welke recepten gebruikte Rembrandt om zijn verven te bereiden? Hoe hebben zijn pigmenten in de loop der eeuwen verouderd? Sommige zijn zelfs gedegradeerd, resulterend in de vorming van niet-originele materialen. Om deze vragen te beantwoorden zijn onderzoekers van het Rijksmuseum met hele kleine kostbare verffragmenten van De Nachtwacht afgereisd naar een synchrotron.
Een synchrotron is een grote deeltjesversneller, waar een bundel van hoogenergetische röntgenstralen wordt opgewekt. De techniek röntgendiffractie is vooral geschikt om de anorganische materialen van de verflagen van Rembrandt te identificeren en in kaart te brengen.
Verfmonsters van verschillende plekken in het schilderij zijn geanalyseerd. De kleine diameter van de lichtbundel van de synchrotron en de hoge gevoeligheid maken het mogelijk om de dunne korst die gevormd is op sommige delen van het oppervlak te onderzoeken. Verder kunnen we de chemische samenstelling van de loodzeep protrusies achterhalen.
Het onderzoek bij de synchrotron stelt ons ook in staat om beter te begrijpen hoe Rembrandt zijn beroemde quartz grondering maakte.
Synchrotron
Sinds de laatste grote behandeling van De Nachtwacht in 1975-1976, is er veel veranderd. Om De Nachtwacht goed te kunnen bestuderen heeft het onderzoeksteam nu heel veel verschillende beeldvormende technieken toegepast. Dat levert een ongekende hoeveelheid data op, ruim 51 terabyte. Door de nieuwste imaging technieken te combineren met de computertechnologie, kunnen we een veel beter begrip van het schilderij krijgen dan ooit eerder mogelijk was. Als we de technologie uit 1976 zouden gebruiken om de huidige hoeveelheid data op te kunnen slaan, zou dat een stapel 8-inch floppies vergen van maar liefst 320 km hoog!
De hoeveelheid aan data varieert sterk per techniek. De getallen in onderstaande opsomming geven de hoeveelheid opnamen en de bestandsgrootte per techniek weer.
Voor sommige technieken hebben we een enorme hoeveelheid informatie voor elke pixel in de afbeelding verzameld. Voor MA-XRF scanning is er voor elke pixel bijvoorbeeld 4096 energiewaarden opgenomen wat gezamenlijk een spectrum vormt. Deze energiewaarden worden vervolgens door de computer geanalyseerd en omgezet in kaarten die de verdeling van de verschillende elementen produceert. Met reflectance imaging spectroscopy (RIS) hebben we beelden van meer dan 500 verschillende golflengten verzameld om het reflectiespectrum (een ongelooflijk nauwkeurige manier waarmee het schilderij reageert op zichtbaar en infrarood licht) voor het hele schilderij te kunnen reconstrueren.
Voor de ultra-hoge resolutie fotografie van De Nachtwacht - met een resolutie van 5 µm - hebben we minder informatie per pixel verzameld in vergelijking tot MA-XRF, maar door de minuscule afmetingen van elke pixel (minder dan 1/10 van de dikte van een gemiddelde mensenhaar!) is er juist een enorme hoeveelheid aan pixels.
Bij het maken van een 3D scan van het schilderij - met een resolutie van 15 µm - hebben we zowel te maken met een hoge resolutie als een grote hoeveelheid aan gegevens per pixel (13 foto's van elk van de 3 camera’s voor elke locatie). Met deze techniek hebben we een duizelingwekkende hoeveelheid aan gegevens gegenereerd om een hoogtekaart voor het hele schilderij te kunnen produceren.
- Daglicht fotografie (20 µm): 528 opnamen, 317GB
- Daglicht fotografie (5 µm): 8.439 opnamen, 5.063GB
- UV fotografie (20 µm): 528 opnamen, 317GB
- Macro X-ray fluorescence (500 µm & 250 µm): 56 opnamen, 1.008GB
- Reflectance imaging spectroscopy -VNIR (168 µm): 80 opnamen, 355GB
- Reflectance imaging spectroscopy -SWIR (168 µm): 127 opnamen, 1.130GB
- Optische coherentie tomografie: 66 opnamen, 1.500GB
- 3D scan - Artec Spider (3D): 127 opnamen, 886GB
- 3D scan (15 µm): 135.346 opnamen, 40.604GB
Totale bestandsgrootte: 5.181GB
