10 dingen over De vaandeldrager en Rembrandt van Rijn

Vanaf 1631 woont en werkt Rembrandt vier jaar lang in het atelier van de kunsthandelaar Hendrick Uylenburgh in Amsterdam. Hij schildert hier vooral portretten. De huwelijkspendanten van Marten en Oopjen zijn het hoogtepunt uit deze periode.

In 1634 trouwt Rembrandt met Uylenburghs nicht Saskia. Een jaartje later wonen ze samen in de Nieuwe Doelenstraat in Amsterdam. Hier heeft Rembrandt dan ook zijn eigen atelier.

Het lijkt erop dat Rembrandt rond dat moment wil ophouden met het schilderen van portretten. Hij zou zich willen concentreren op dramatische Bijbelse en mythologische verhalen en dynamische levensgrote figuren zoals De vaandeldrager. Dit soort voorstellingen vallen onder zijn ‘barokke fase’.

In 1636 doet hij precies dat. Hij schildert in dat jaar zichzelf in de rol van vaandeldrager. Hij is dan 30 jaar oud.

Hij duurde niet lang, maar Rembrandt had een ‘barokke fase’. Dit was in de tweede helft van de jaren dertig. De trotse houding van de uitbundige Vaandeldrager is hier kenmerkend voor. Door dit schilderij is deze periode nu ook in een Nederlands museum te zien.

Rembrandt bedacht niet alles helemaal vanaf 0. Hij had ook voorbeelden en haalde inspiratie uit bestaande werken. Zo liet hij zich waarschijnlijk inspireren door een prent uit 1614 van een vroege 16de-eeuwse soldaat. Deze was gemaakt door de Italiaanse kunstenaar Filippo Napoletano.

Het is niet de eerste keer dat Rembrandt zichzelf afbeeld met militaire attributen. In zijn vroegste zelfportretten draagt hij vaak kledingstukken met een militaire connotatie. Je kunt hem zien met een ringkraag of zoals hier met een met tressen afgezette mantel.

Op deze ets zie je mogelijk een zelfportret. Maar kijk eens naar die houding, die arm en militaire 16de-eeuwse kleding. Lijkt wel erg op De Vaandeldrager is het niet? Zou het een eerste aanzet voor het schilderij zijn?

Wanneer Rembrandt naar de Nieuwe Doelenstraat verhuist komt hij bijna pal naast de Kloveniersdoelen wonen. Dit is dan één van de drie hoofdkwartieren van de Amsterdamse schutterij. Misschien gebruikte Rembrandt De Vaandeldrager als reclame om een opdracht bij hen te krijgen.

Een dergelijke opdracht kreeg hij dan ook. Dit zou De Nachtwacht worden. Hier zie je, net als op De Vaandeldrager, figuren in 16de-eeuwse kleding. Ook zie je, net als in De Vaandeldrager, Rembrandt als de ongeëvenaarde meester van het toepassen van licht-donker effecten (chiaroscuro).