10 dingen over Betje Wolff en Aagje Deken

Na hun inspirerende ontmoeting op 13 oktober 1776 schrijft Wolff: “Nu smaakt my Deken nog veel meer”. Na het overlijden van de man van Wolff trekt Deken bij haar in. Vanaf 1782 brengen ze hun zomers door in dit buitenverblijf in Beverwijk. Ze blijven tot hun dood samen.

Wolff en Deken schreven in dit rieten tuinhuisje boeken, gedichten, pamfletten en brieven. Ze waren hartsvriendinnen en hadden een innige relatie die zich niet makkelijk laat vertalen naar huidige maatstaven.

Het grootste literaire succes van Wolff en Deken was de briefroman Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (1782). Het wordt gezien als de eerste Nederlandse moderne roman. Het is een typisch document van de Verlichting dat vrouwen aanspoort tot zelfstandig denken.

We kennen maar weinig 18de-eeuwse vrouwen die met een stippelgravure op glas zijn verbeeld: Wolff, Deken en Wilhelmina van Pruisen, de vrouw van de stadhouder. Dat zegt wel iets over de faam van deze vrouwen!

Wolff (geen familie van Betje) was een glasgraveur uit Den Haag. De techniek die hij toepaste was de stippelgravure: de gehele afbeelding is opgebouwd uit kleine puntjes.

Op deze prent van Antoine Alexandre Joseph Cardon (1772-1813) zien we twee heel verschillende karakters. Wolff gold als charmant en levenslustig, Deken als bedachtzaam en ingetogen. Ze vullen elkaar aan.

De patriotten verzetten zich tegen het stadhouderschap van de Oranjes. Na de Oranjerestauratie van 1787 vluchtten velen van hen naar Frankrijk. Wolff en Deken vertrokken in 1788 en keerden in 1797 terug onder slechte financiële omstandigheden.

Beide partijen, zowel patriotten als Orangisten, gebruiken glazen met portretten van hun helden om mee te toosten. Moeten we deze glazen ook in dat licht zien? Onderzoek naar de inscriptie op het glas van Wolff zal meer duidelijkheid geven.

In 1800 schreef Wolff nog “(…) dat wij geen grooter verdriet kunnen vooruitzien dan dat zy my of ik haar waarschynelyk zal overleven.” Wolff sterft na een langdurig ziekbed op 5 november 1804, Deken slechts 9 dagen later. Ze zijn in hetzelfde graf begraven.

Het Rijksmuseum had het glas met portret van Deken al in de collectie. Het glas met portret van Wolff was in particuliere handen. Dankzij een genereuze schenking is het gelukt het glas te verwerven.