10 dingen over de vroege barok

Uit de serie 10 dingen over...

In de tentoonstelling 'Caravaggio-Bernini. Barok in Rome' staat de opkomst van de barok centraal. Maar wat zijn eigenlijk belangrijke dingen die je moet weten over de vroege barok?

Carracci, The Dead Christ Mourned Carracci, The Dead Christ Mourned

{{ 1 | leadingZero }}

De belangrijkste taak van kunstenaars was om emoties (‘affetti’) op te roepen

Kunstenaars verleidden hun publiek met kunstwerken waar veel emotie in zit. Hiermee wilden ze dezelfde emotie oproepen bij de kijker en de (vaak religieuze) boodschap beter binnen laten komen.

De bewening van Christus, Annibale Carracci, ca 1604. Londen, National Gallery

Detail: Giovanni Baglione, The Ecstasy of Saint Francis Detail: Giovanni Baglione, The Ecstasy of Saint Francis

{{ 2 | leadingZero }}

De barok ging grotendeels aan Nederland voorbij omdat het te katholiek was

In ons overwegend protestantse land vond de barok nauwelijks weerklank. Het zou te bombastisch, dramatisch of overdadig zijn.

De extase van Sint Franciscus, Giovanni Baglione, 1601. The Art Institute of Chicago

BERNINI, Giovanni Lorenzo BERNINI, Giovanni Lorenzo

{{ 3 | leadingZero }}

De naam barok werd eerst gebruikt om grillige wilde parels te omschrijven.

Pas in de late 18de eeuw wordt ‘barok’ ook als naam voor de kunststroming gebruikt die in Rome omstreeks 1600 ontstond en bijna heel Europa in de 17de eeuw in haar ban kreeg.

Sint Sebastiaan, Gian Lorenzo Bernini, 1617-18. Madrid, Thyssen-Bornemisza Museum (Carmen Cervera collection)

Portret van Andries de Graeff Portret van Andries de Graeff

{{ 4 | leadingZero }}

De vroege barok was ook van invloed op het werk van Rembrandt en zijn tijdgenoten

Ondanks het protestantisme dat overheerste in de Nederlanden zijn de werken van meesters zoals de schilders Rubens, Rembrandt en beeldhouwer Quellinus ondenkbaar zonder hun barokke vakbroeders.

Portret van Andries de Graeff Artus Quellinus I (1609–1668), Amsterdam, 1661, Carrara-marmer

{{ 5 | leadingZero }}

Voor het eerst gingen schilders, beeldhouwers en architecten nauw samenwerken

Zo ontstonden zogenoemde totaalkunstwerken waarbij bouwkunst, beeldhouwkunst en schilderkunst één grootse, theatrale eenheid vormen.

Olifant en obelisk, Gian Lorenzo Bernini (detail)

Michelangelo Merisi da Caravaggio, De doornenkroning, Rome, ca. 1603 Wenen, Kunsthistorisches Museum Michelangelo Merisi da Caravaggio, De doornenkroning, Rome, ca. 1603 Wenen, Kunsthistorisches Museum

{{ 6 | leadingZero }}

De schilderkunst wordt naturalistischer en indringender

Caravaggio was de meester van clair-obscur (licht-donker effecten) en de dramatische vertelling. Hij is meester van de essentie, van het alledaagse naturalisme en van de indringende boodschap, direct gericht op een schokeffect bij de kijker.

De doornenkroning, Michelangelo Merisi da Caravaggio, ca. 1603. Wenen, Kunsthistorisches Museum

Gian Lorenzo Bernini, Thomas Baker (1606–1657/58), Rome, 1637–1638 Londen, Victoria and Albert Museum Gian Lorenzo Bernini, Thomas Baker (1606–1657/58), Rome, 1637–1638 Londen, Victoria and Albert Museum

{{ 7 | leadingZero }}

De beeldhouwkunst wordt levensecht

Bernini maakte bijna schilderachtige, levende beeldhouwwerken. Hij ontwierp ook gebouwen, fonteinen, meubels, toneeldecors, hij schilderde (vooral zichzelf) en schreef daarnaast gedichten en toneelstukken.

Thomas Baker, Gian Lorenzo Bernini, 1637–1638. Londen, Victoria and Albert Museum

Afbeelding: Bernini, Four Grotesque Heads of Men Afbeelding: Bernini, Four Grotesque Heads of Men

{{ 8 | leadingZero }}

Bernini brandde zich om zijn eigen gepijnigde gezicht te kunnen bestuderen

Hij wilde de uiterlijke beweging bij pijn zo goed mogelijk weer te kunnen geven. Daarom bestudeerde hij zijn eigen gezicht terwijl hij zichzelf brandde aan gloeiende kolen. Hoe ver zou jij gaan voor de kunst?

Vier groteske mannenkoppen, Gian Lorenzo Bernini, 1650–1655. Rome, privécollectie

Plattegrond van de stad Rome Plattegrond van de stad Rome

{{ 9 | leadingZero }}

Begin 17de eeuw is Rome is dé culturele place to be in Europa

Kunstenaars uit heel Europa komen naar Rome. Ze worden aangetrokken door de resten van de Oudheid, het nieuwe elan van de katholieke kerk en de vernieuwende kunst van Caravaggio en Bernini.

Plattegrond van de stad Rome, Giovanni Battista Falda, 1676

{{ 10 | leadingZero }}

Er wordt ook schoonheid gevonden in het lelijke en gruwelijke

De invloedrijke dichter Giambattista Marino noemde dat horror va col diletto, het gruwelijke en het aangename gaan samen.

David onthoofdt Goliat, Orazio Borgianni, 1607-08. Madrid, Real Academia de Bellas Artes de San Fernando

10 dingen over Betje Wolff en Aagje Deken

Twee vrouwenportretten op glas

Twee mannen met handschoenen aan en mondkapjes op, hangen het schilderij Bloemstilleven met een keizerskroon in een stenen nis (1613) van Jacob Vosmaer in de Eregalerij Twee mannen met handschoenen aan en mondkapjes op, hangen het schilderij Bloemstilleven met een keizerskroon in een stenen nis (1613) van Jacob Vosmaer in de Eregalerij

10 dingen over het bloemstilleven van Jacob Vosmaer

Bloemenpracht in de Eregalerij

Caravaggio, Narcissus, Palazzo Barberini Caravaggio, Narcissus, Palazzo Barberini

10 dingen over de vroege barok

Emotionele kunst in het protestantse Nederland

Brieflezende vrouw, Johannes Vermeer Brieflezende vrouw, Johannes Vermeer

10 dingen over Vermeers Brieflezende Vrouw

Leer meer over deze verstilde brieflezeres

10 dingen over Petronella’s poppenhuis

‘Speelgoed’ voor welgestelde dames

BK-2019-27-03 Diana en Actaeon bokaal, Paulus Willemsz. van Vianen, 1610 BK-2019-27-03 Diana en Actaeon bokaal, Paulus Willemsz. van Vianen, 1610

10 dingen over de Koninklijke schat

Paulus van Vianen zijn gouden beker

De bedreigde zwaan De bedreigde zwaan

10 dingen over Rembrandt & Velázquez

Twee grote meesters in één tentoonstelling