10 dingen over portretten

Uit de serie 10 dingen over...

In de tentoonstelling ‘Vergeet me niet’ zie je meer dan 100 portretten uit de periode tussen ongeveer 1470 en 1570. Door middel van kleding, attributen, hun houding en de setting waarin ze zijn afgebeeld vertellen de geportretteerden een persoonlijk verhaal. Lees hier 10 dingen over deze portretten.

In het echt zien?

Wil je de werken in het echt zien? Kom dan naar de tentoonstelling Vergeet me niet! We vertellen je er daar graag nog meer over. Onder andere met onze gratis audiotour.

Boek een bezoek

{{ 1 | leadingZero }}

Vergeet me niet

Portretten konden afwezigen toch aanwezig laten zijn en gestorvenen eeuwen later nog aan de levenden tonen. Herinneringen aan de geportretteerden werden zo in stand gehouden. Dit was de belangrijkste functie van het portret, “Vergeet me niet”.

Albrecht Dürer, Portret van een jonge vrouw, 1497. Frankfurt am Main, Städel Museum

{{ 2 | leadingZero }}

Experiment

Rond 1500 komt de portretkunst tot bloei. Kunstenaars in grote delen van Europa experimenteerden volop met nieuwe portretvormen. Bekende genres, zoals het typisch Hollandse schuttersstuk, zijn in deze tijd ontstaan.

Dirck Jacobsz, Een groep schutters (detail), 1529

Portret van Erard de la Marck Portret van Erard de la Marck

{{ 3 | leadingZero }}

Macht

Portretten van machthebbers tonen hun gezag op plaatsen waar ze op dat moment niet waren. Dat zagen heersers wel zitten. Zij kozen daarbij hun outfit en houding bewust uit, om hun status en rijkdom te onderstrepen.

Portret van Erard de la Marck Jan Cornelisz Vermeyen (ca. 1503–1559), Mechelen?, ca. 1528–1530, olieverf op paneel

{{ 4 | leadingZero }}

Kinderportretten

Kinderportretten konden tonen dat de stamboom werd voortgezet. Jan Gossart portretteerde deze kinderen niet stijf naast elkaar, maar losjes rond een tafel. Ze dragen donkere rouwkleding: hun moeder Isabella, koningin van Denemarken, was in dat jaar overleden.

Jan Gossart, Portret van Dorothea, Hans en Christine, de kinderen van Christian II, Koning van Denemarken en Isabella van Oostenrijk, 1526. London, Royal Collection Trust

{{ 5 | leadingZero }}

Frontaal

Frontale portretten waren schaars, waarschijnlijk door het confronterende karakter ervan. Wie toch voor dit type koos, kon met een indringende blik zijn of haar macht goed kenbaar maken. Bij Beetke van Rasquert kreeg zelfs haar hondje deze houding.

Anoniem, Portret van Beetke van Rasquert, c. 1545. Groningen, Groninger Museum

Portretten van Giuliano en Francesco Giamberti da Sangallo Portretten van Giuliano en Francesco Giamberti da Sangallo

{{ 6 | leadingZero }}

Ambitie

Het burgerportret kwam op. Niet alleen keizers en koningen, maar ook geleerden, bankiers, handelaren en ambachtslieden lieten zich portretteren. Met attributen worden beroepen herkenbaar: de architect heeft een passer, voor de musicus ligt een partituur.

Piero di Cosimo, Portretten van Giuliano and Francesco Giamberti da Sangallo, 1482 - 1485. Rijksmuseum, bruikleen van het Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis

{{ 7 | leadingZero }}

Mode als bron

Op basis van kleding, accessoires, kapsel en make-up kunnen we iemand plaatsen in zijn of haar tijd. Net als nu, veranderde de mode soms snel. Daarom zijn portretten vaak goed te dateren op basis van haardracht en kostuum.

Anoniem (Florence), Portret van een vrouw in rode kledij, c. 1440–1450. London, The National Gallery

{{ 8 | leadingZero }}

Innerlijk / uiterlijk

Uiterlijke schoonheid werd vaak gezien als een teken van innerlijke goedheid. Vooral vrouwen, van keizerin tot koopmansvrouw, benadrukten met sieraden en kleding hun schoonheid en daarmee hun deugdzaamheid.

Giambattista Moroni, Portret van een jonge vrouw, 1560 - 1578

Eleonora van Aragon Eleonora van Aragon

{{ 9 | leadingZero }}

Photoshop avant la lettre

Voor kunstenaars kon het een balanceer-act zijn: de geportretteerde moest goed herkenbaar zijn, maar ook voldoen aan schoonheidsidealen (dat wees op een goed innerlijk). Wij weten dankzij beschrijvingen, dat Eleonora van Aragon hier geïdealiseerd is weergegeven.

Portret van Eleonora van Aragon, Giovanni Cristoforo Romano, ca. 1473

{{ 10 | leadingZero }}

Zelfportret

Kunstenaars vereeuwigden ook zichzelf. Hun status veranderde van handwerkslieden tot ware kunstenaars. Schilders, maar ook schilderessen beeldden zichzelf af en toonden zo hun ambitie en prestige.

Sofonisba Anguissola, Zelfportret aan de schildersezel, ca. 1556–1557. ŁaŃcut, Muzeum-Zamek w ŁaŃcucie

10 dingen over American Photography

De Surinaamse insecten van Maria Sibylla Merian

Beroemd om haar gedetailleerde illustraties van insecten en planten

10 dingen over Signaal 1 en 2 van Carel Visser

Een van de belangrijkste Nederlandse beeldhouwers van de twintigste eeuw

Muil Muil

10 dingen Point of View

De collectie bekeken vanuit een genderperspectief

10 dingen over Lee Ufan

Meisje in witte kimono Meisje in witte kimono

Breitners schildersmodellen Geesje en Anna

Maar wie waren deze meisjes eigenlijk?

De avondschool De avondschool

10 dingen over lichtjes in het Rijksmuseum

Ensemble van vier zilveren, deels vergulde zoutvaten gemaakt door de beroemde zeventiende-eeuwse Amsterdamse zilversmid Johannes Lutma Ensemble van vier zilveren, deels vergulde zoutvaten gemaakt door de beroemde zeventiende-eeuwse Amsterdamse zilversmid Johannes Lutma

10 dingen over de zoutvaten van de beroemde zilversmid Johannes Lutma

10 dingen over Richard Long

10 dingen over Herman Doomer

De belangrijkste Amsterdamse meubelmaker in de eerste helft van de 17de eeuw

Paulus geneest de man die niet kon lopen Paulus geneest de man die niet kon lopen

10 x fysieke en mentale diversiteit in beeld

Een impressie van fysieke en mentale diversiteit in de collectie van het Rijksmuseum

Fragment van het ‘Reuzen-Cyclorama’ Fragment van het ‘Reuzen-Cyclorama’

10 dingen over XXL Papier

Groot, groter, grootst!

10 dingen over het Meissenporselein van de familie Oppenheimer

Een breekbaar verleden

10 dingen over Catharina van Hemessen

Wie was Catharina van Hemessen en waarmee had zij internationaal succes?

Salomé met het hoofd van Johannes de Doper Salomé met het hoofd van Johannes de Doper

10 bijzondere vrouwen

Van Schilderessen, Historische Vrouwen tot Heldinnen

10 dingen over portretten

Welke verhalen vertellen de geportretteerden?

Stilleven met kalkoenpastei Stilleven met kalkoenpastei

10 werken met een relatie tot slavernij

Rijksmuseum & Slavernij

Eendracht en Vrede Eendracht en Vrede

10 x Queering the Rijksmuseum

Queer verhalen in de collectie

Het lot van een kerstboom Het lot van een kerstboom

10 x Kerst

Van het lot van de kerstboom tot de kerstwieg

10 x katten in het Rijksmuseum

Speciaal voor de kattenliefhebber

De heks De heks

Top 10 Halloween in het Rijksmuseum

Griezelen en gruwelen in Collectie Online