De Nederlandse Opstand of Tachtigjarige Oorlog is de gewapende strijd waarin de Noordelijke Nederlanden zich vrij vochten van het Spaanse koninkrijk. Behalve als een gevecht tegen buitenlandse overheersing moet de Opstand ook worden gezien als een grimmige burgeroorlog waarin grote groepen Nederlanders tegenover elkaar kwamen te staan. De Republiek der Verenigde Nederlanden kwam uit de strijd als een sterke soevereine staat en dé economische grootmacht van Europa.

Welke andere plek zou men in de wereld kunnen kiezen waar alle comfort van het leven en alle interessante dingen, die men maar wensen kan, zo gemakkelijk te vinden zijn als in deze? Welk ander land is er, waar men zulk een volmaakte vrijheid kan genieten…?

Dit schreef René Descartes, Frans filosoof, in 1631. Die vrijheid was echter niet voor iedereen vanzelfsprekend. In de overzeese gebieden werden tot slaaf gemaakten gelijkck met andere waren en goederen ende alsof het maer beesten waren behandeld, schreef dominee Jacobus Hondius in 1679 verontwaardigd, terwijl het immers menschen zijn van een en deselfde nature, gelijck als gy.

Eind 18de eeuw veroorzaakte economische achteruitgang grote spanningen binnen de Republiek. Burgerbewegingen zoals de patriotten zetten vraagtekens bij de bekwaamheid van stadhouder Willem V om te regeren. Onrust groeide en leidde in 1786 tot burgeroorlog, revolutie, staatsgrepen, buitenlandse inmenging en uiteindelijk inlijving bij Frankrijk in 1810. In deze stormachtige jaren werden de grondslagen gelegd voor Nederland als eenheidsstaat en monarchie.

Nadat in 1813 Napoleon Bonaparte bij Leipzig was verslagen, was Nederland weer een vrij land. Nederland werd toen een koninkrijk, tot 1831 samen met België. Het koninkrijk werd geregeerd door een absoluut heersende koning. Een revolutionaire grondwetsherziening in 1848 maakte van Nederland een constitutionele monarchie, wat het land nog steeds is.

Op 10 mei 1940 vielen Duitse troepen Nederland binnen. Tijdens de bezetting werden meer dan 100.000 Nederlandse Joden door de nazi’s in vernietigingskampen vermoord. Sommige Nederlanders werkten met de Duitsers samen, maar er waren er ook die in verzet kwamen.. Voor Nederlands-Indië begon de oorlog met de Japanse inval op Java in maart 1942. De Japanse bezetters sloten een deel van de Nederlands-Indische bevolking op in mensonterende interneringskampen.