AK-NM-6769 Twee dekselpotten
• Blauw-wit Kangxi-porselein
• Onderdeel van Royers porseleincollectie
Eivormige potten met een deksel in deze vorm kwamen voor in de lading van de Hatcher jonk die in 1643 zonk [Sheaf en Kilburn 1988, pl. 82]. De decoratie met grote velden uitgespaard tegen een achtergrond van blauwe ijsschotsen met witte pruimenbloesem komt overeen met die Overgangs voorbeelden, evenals de keuze voor ‘kostbaarheden’ in de grote velden. Hier is dus duidelijk sprake van een poging de succesvolle import van Chinees porselein uit de Overgangsperiode voort te zetten in de Kangxi-tijd. Een vergelijkbaar (Kangxi-)stel bevindt zich in de koninklijke collectie in Engeland [Ayers 2016, vol. I, nrs. 368-369].
Onder de in de velden geschilderde kostbaarheden nemen archaïsche bronzen vaten een prominente plaats in. Dat geldt voor deze dekselpotten, maar voor een groot aantal andere stukken van Royers collectie evenzeer. Archaïsche bronzen vaten waren vanaf de Song-periode een belangrijk verzamelonderwerp onder Chinese collectioneurs. Van enig bewustzijn van het bestaan van deze kunstvorm was is Royers tijd in de westerse wereld nauwelijks sprake. Zie hiervoor ook de toelichting bij de kom AK-NM-6845. Wél was er het besef van de grote ouderdom van de Chinese cultuur en als vanzelfsprekend was er dus ook een belangstelling voor sporen daarvan. Het is wonderlijk dat Royer heel terloops een staalkaart aan vormen en typen van oud vaatwerk tot zijn beschikking had in de vorm van beschilderingen op zijn porselein. In hoeverre hij zich hiervan bewust was, laat zich niet vaststellen. ‘Een vierkante doos met (…) bovenop beekerwerk’, staat er in de boedelbeschrijving van Royers oudtante Susanna Louise Huygens (1714-1785), bij een lakdoos die Royer uit haar nalatenschap verwierf (collectie Museum Volkenkunde 360-253). Het zijn dezelfde archaïsche vaten. De boedelbeschrijver merkte dus al op dat dit een onderscheidend kenmerk was voor het object – ‘beekerwerk’. En hoewel we geen opmerkingen hierover van Royer kennen, kan het niet anders dan dat ook hij die vaten opmerkte, vaststelde dat het anders was dan enig voorwerp in zijn collectie en dus op z’n minst opmerkelijk.
Dat in de Kangxi-periode zo vaak oude vaten op porselein werden geschilderd is vanuit praktisch oogpunt niet vanzelfsprekend. Weliswaar zal in China de belangstelling en waardering voor het verleden, vaatwerk incluis, over het algemeen groot zijn geweest, toch kan men zich slecht voorstellen dat de porseleinschilders voorbeelden van dergelijk vaten tot hun beschikking hadden. Het blijkt echter dat dergelijke voorwerpen dikwijls werden afgebeeld in plaatselijke kronieken [Gerritsen 2019]. Bronzen vaatwerk werd vanouds gebruikt bij rituelen. In de confucianistische canon worden deze rituelen en de daarbij noodzakelijke vaten beschreven en in de Song-periode verschenen de eerste verhandelingen hierover die met houtsneden geïllustreerd waren. Vaatwerk vervulde een rol in de legitimering van de macht, ook voor plaatselijke autoriteiten. En om die reden lieten die autoriteiten graag rituele voorwerpen afbeelden in die al genoemde kronieken – breed verspreid en toegankelijk materiaal. Niet alleen op porselein werd het een thema, ook in voor een groot publiek bestemde gekleurde prenten, gemaakt in Suzhou (Zie in RM RP-P-1964-524/ 197357; 1969-235; 1962-129). Een later type prent, deels handgekleurd en op zulke grote formaten gemaakt dat ze in Europa als behang werden gebruikt, zijn de wenfangtu-prenten, met voorstellingen van kastjes met daarin allerhande meer of minder kostbare gebruiksvoorwerpen [Choi 2021]. Ze zijn vanaf het midden van de 18de eeuw bekend, maar hoeveel vroeger zullen ze al gemaakt zijn in China en gecirculeerd hebben? Al met al was er dus wel degelijk een verscheidenheid aan bronnen voor handen voor de porseleinschilders.
Bronnen:
Colin Sheaf en Richard Kilburn, The Hatcher porcelain cargoes: the complete record, Oxford, 1988. John Ayers, Chinese and Japanese works of art in the collection of Her Majesty The Queen, Londen, 2016.
Anne Gerritsen, ‘Rituele objecten in plaatselijke kronieken’, Aziatische Kunst 49/3 (2019), pp. 2-13.
Kee Il Choi Jr., ‘From lieux to meubles: Chinese woodblock prints and French marquetry of the 1770s’, Furniture History 43 (2022), pp. 129-155.
