AK-NM-6382 Kleine dekseldoos
• Japans gekleurd porselein – Kakiemon
• Onderdeel van Royers porseleincollectie
• Mogelijk onderdeel van Huygens’ porseleincollectie
• Gepubliceerd: Jörg 2003, nr. 71; Fitski 2011, nr. 41; Fitski 2020.
Dit doosjes heeft de vorm van een voorwerp dat in een doek is gewikkeld, een bekende manier van verpakken en vervoeren in Japan. Het is volgens Menno Fitski zeker een voorwerp dat in Japan kon worden gewaardeerd [Fitski 2020]: de illusie van een heel ander, zacht materiaal uitgedrukt in porselein, een voorwerp dat makkelijk ter hand genomen kan worden en waarbij tast en zicht elkaar versterken. Uit Yixing (China) zijn overigens theepotten bekend die op dezelfde manier zijn vormgeven, ook van vóór deze Kakiemon doos [K.S. Lo collecxtion… 1984, vol. II, nr. 3]. Hoe Chinees of Japans ook, een aantal van deze voorwerpen moet al vroeg in Europa terecht zijn gekomen. Waarschijnlijk nam Royer dit stuk over van zijn tante Susanna Louise Huygens (1714-1785). In de beschrijving van het gekleurde porselein in haar boedel treffen we ‘Een soogenaamde toegebonde doos’. Een ‘toegebonden doos’ is zo’n zeldzame vorm die bovendien adequaat beschreven is, dat we mijns inziens wel kunnen accepteren dat het om deze dekseldoos gaat. Er is enige verwarring geweest met Royers krekelkooien (AK-NM-6355) die ook een voorwerpen voorstellen die – in dat geval met een koord – zijn dichtgebonden. Ook hiervan is een beschrijving te vinden in de Huygens-boedel. Ik breng het hier ter sprake omdat ik de beschrijving van de kooien tot nog toe met dit doosje probeerde te verbinden [Van Campen 2021, p. 88 voor de meest recente publicatie]. Zo klopt het echter precies en het ligt in zekere zin voor de hand dat Royer beide bijzondere vormstukken via de collectie Huygens verwierf.
Voor een tweede doosje (als AK-NM-6382) in Europa (Frankrijk dit keer) zijn aanwijzingen in de vorm van een kopie in Saint Cloud porselein [Rondot 1999, fig. 6-6] en een tekening in de marge van een veilingcatalogus uit 1782. Blijkbaar was er een dergelijk Japans voorwerp voorhanden dat in Saint Cloud als voorbeeld kon dienen – misschien wel hetzelfde stuk dat in 1782 geveild werd. Het was de veiling van de beroemde collectie van de duc d’Aumont in Parijs [Catalogue 1782]. Nr. 85 in de rubriek ‘Porcelaines de premiere qualité coloriées’ was ‘Un sucrier noué sur le couvercle, en forme de ballot, nommé communément à mouchoir…’. Eén exemplaar van de veilingcatalogus heeft tekeningetjes van Charles-Germain de Saint-Aubin in de marge. Het is inderdaad precies zo’n doosje [dit exemplaar van de catalogus is geveild 28 november 2018, collection A.J., Binoche et Giquello/Drouot, Parijs].
Het is interessant dat dit níet een specifiek exportproduct is, maar dat dit primair voor Japanse liefhebbers gemaakte object als bijzonderheid hoog gewaardeerd werd in Europa aan het eind van de 17de eeuw (Huygens), het begin van de 18de eeuw (Saint Cloud) en het eind van die eeuw (d’Aumont). Dat laatste moment valt ongeveer samen met het veronderstelde moment waarop Royer het stuk verwierf – opnieuw natuurlijk een aanwijzing voor waardering.
Bronnen :
Catalogue des Vases, Colonnes, Tables de marbres rares ….qui composent le Cabinet de feu M. de duc d’Aumont, Parijs, P.F. Julliot en A.J. Paillet, 1782.
K.S. Lo collection in the Flagstaff House Museum of Tea Ware (tent.cat.) Hong Kong, 1984.
Bertrand Rondot, Discovering the Secrets of Soft-Paste Porcelain at The Saint-Cloud Manufactory ca. 1690-1766 (tent.cat. The Bard Graduate Center, New York), New Haven/Londen, 1999.
Christian J.A. Jörg, Fine and curious : Japanese export porcelain in Dutch collections, Leiden, 2003.
Menno Fitski, Kakiemon porcelain: a handbook, Leiden/ Amsterdam, 2011.
Menno Fitski, ‘Arts of Asia fiftieth birthday anniversary featuring fifty favourite objects’, Arts of Asia, 50/1 (2020), p. 68.
Jan van Campen, Collecting China. Jean Theodore Royer (1737-1807), collections and Chinese studies, Hilversum, 2021.
